ایران پیشتاز در ثبت ذخیره گاه زیست كره در یونسكو
پرشین رز: تهران -ذخیره گاه های زیست كُره پل ارتباطی میان مردم و محیط زیست به شمار می آیند كه در این میان ایران با دارا بودن 13 ذخیره گاه ثبت شده در یونسكو جزو كشورهای پیشتاز در این زمینه به حساب می آید و تابحال هیچ ذخیره گاه كشور از این فهرست خارج نشده است.
ایران با تنوع اقلیمی و زیستی كم نظیر خود از سالها پیش جهت حفاظت از منابع طبیعی، تنوع زیستی و چشم اندازه های بی بدیل خود تقسیم بندی های متفاوتی از حفاظت مانند پارك های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه های حیات وحش، مناطق حفاظت شده و مناطق شكار ممنوع را به مرحله اجرا گذارده است. علاوه بر مناطق تحت مدیریت ذكر شده در سال 1976، 9 منطقه تحت مدیریت خویش را بعنوان ذخیره گاه زیستكره معرفی و ثبت نمود كه اكنون به 13 ذخیرگاه افزایش یافته است.
ذخیره گاه های زیست كره مسكون، مناطق حفاظت شده طبیعی-زیستی بین المللی هستند كه برای جلوگیری از تغییرات برگشت ناپذیر و بهره برداری ناپایدار از منابع طبیعی، در عین نیاز به بهره برداری از طبیعت (باتوجه به رشد روزافزون جمعیت) شكل گرفته است و به یكی از تقسیم بندیهای مهم حفاظتی جهان بدل شده است.
انسان همواره بعنوان عامل اصلی تخریب محیط زیست شناخته می شد اما چند سالی است شاهد تغییر رویكرد بزرگی در این رویه هستیم به صورتی كه این عامل تخریب، جای خویش را به عامل حفاظت از محیط زیست داده است و به مرور هم این نقش پررنگ تر و تاثیر گذار تر می گردد هر چند تا نتیجه مطلوب راه طولانی در پیش است اما رسیدن به آن هم امیدوار كننده است.
ابداع ذخیره گاه های زیست كُره نتیجه این تغییر نگرش است؛ مفهوم ذخیره گاه زیست كره از دهه 60 میلادی وارد چرخه مدیریت مناطق حفاظت شده و تنوع زیستی دنیا شد و دست اندركاران محیط زیست متوجه شدند حفاظت فیزیكی و دولتی در مدیریت مناطق و حفظ تنوع زیستی كارایی لازم را ندارد و باید مردم، جوامع محلی و ذینفعان در حفاظت از تنوع زیستی ورود كنند بر همین مبنا به این فكر افتادند كه برای بهره مندی طبیعت برای زیستمندان چاره ای اندیشیده شود.
بنابر این واژه ای به نام ذخیره گاه زیست كره در یونسكو ( سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) ابداع شد كه هدف اصلی آن مشاركت مردم محلی و ذینفعان در مدیریت، برنامه ریزی و بهره مندی از منابع طبیعی بوده و ایران جزو كشورهای پیشتاز در این زمینه است.
كشورهای ایران، روسیه، امریكا، مكزیك، اسپانیا، فرانسه و آلمان جزو كشورهای پیشرو در زمینه ذخیره گاه زیست كره هستند و بیشترین ذخیره گاه را در یونسكو به ثبت رسانده اند.ایران با دارا بودن 13 ذخیره گاه زیست كره جزو كشورهایی است كه تابحال ذخیره گاهی از آن از فهرست یونسكو حذف نشده است ازاین رو كشوری پیشتاز در این زمینه است.
رییس گروه بررسی های جغرافیایی معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست روز دوشنبه در این باره به خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: ایران در همان دهه 60 میلادی كه زمان شكل گیری ذخیره گاه زیستكره است، یكی از پیشگامان تولید ذخیره گاه زیست كره مسكون در جهان است به صورتی كه موفق شد در سال 76 - 1975 میلادی (سال 1355) 9 ذخیره گاه زیست كره به اسامی دنا، حرا، ارسباران، گلستان، میانكاله، ارژن و پریشان، ارومیه، كویر و توران را در یونسكو به ثبت برساند.
«علی بالی» اضافه كرد: البته از آنجائیكه برنامه ذخیره گاه زیست كره در ایران جایگاه خیلی قانونی نداشت از این رو مانند سایر مناطق چهارگانه تحت پوشش سازمان محیط زیست حفاظت می شد، تا اینكه در سال های اخیر با كمك «كمیته انسان و كره مسكون یونسكو» در تهران و همینطور پیگیری معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست قرار بر این شد كه بحث ذخیره گاه های زیستكره دوباره در كشور جدی گرفته شود و بتوان ضمن پیگیری برنامه های مربوط به آن، بحث مشاركت مردم محلی در حفاظت از این عرصه ها هم گسترش یابد.
وی افزود: در این چارچوب ضمن برگزاری كارگاه های مختلف در سازمان محیط زیست، حتی در دو دوره توانستیم میزبان شبكه كشورهای جنوب و مركز آسیا با نام ' SACAM ' باشیم كه با این اقدامات جان تازه ای در مدیریت ذخیره گاه زیست كره كشور دمیده شد.
بالی تصریح كرد: بدنه اصلی ذخیره گاه زیست كره، مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست است كه در برنامه ریزی و ناحیه بندی ذخیره گاه زیست كره شامل سه ناحیه هسته مركزی، ناحیه حفاظتی و بینابینی است كه ناحیه بینابینی خارج مرزهای مناطق چهارگانه است و لازم است سایر دستگاه ها و جوامع محلی در مدیریت این مناطق كمك های بیشتری انجام دهند.
وی به تفاوت مناطق حفاظت شده و ذخیره گاه زیست كره اشاره نمود و اظهار داشت: در دهه قبل بحث مدیریت مناطق حفاظت شده در واقع یك مدیریت صرف فیزیكی، تجهیزات، پرسنل حفاظتی و حضور محیط نان بود اما بعدها مسئولان متوجه شدند كه اگر بخواهند به این شكل مدیریت كنند و مردم محلی را دخالت ندهند آنها این مناطق را از خودشان نمی دانند.
وی افزود: ازاین رو برای آنها دیگر اهمیتی ندارد كه گونه گیاهی و جانوری را حفاظت كنند یا خیر از این رو پس از سال ها ارزیابی متوجه شدند كه چنین مدیریتی سبب بهبود تنوع زیستی و حفاظت از مناطق نمی گردد كه پس از آن به این نتیجه رسیدند كه باید مردم هم در حفاظت دخالت داشته باشند و نقشی را بر عهده بگیرند و اگر سودی وجود دارد آنها هم منتفع شوند بر این اساس ذخیره گاه زیست كره شكل گرفت.
رییس گروه بررسی های جغرافیایی معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست اظهار داشت: البته بحث حضور مردم و مشاركت آنها در حفظ محیط زیست پس از سال ها در برنامه ششم توسعه در بخش محیط زیست آن به صورت شفاف گنجانده شده است.
وی درباره معیارهای انتخاب یك منطقه بعنوان زیست كره تصریح كرد: به جهت اینكه منطقه ای بعنوان ذخیره گاه زیست كره معرفی شود باید یك سری معیارها در آن رعایت شود كه همچون اینكه نمونه ای از اكوسیستم های منحصر به فرد و طبیعی باشند، دوم مردم در اطراف آن منطقه حضور داشته باشند یعنی ارتباط بین مردم و محیط طبیعی وجود داشته باشد؛ امكان دارد یك منطقه ای بكر و مناسب باشد اما اگر اطراف آن هیچ روستایی نباشد برای زیست كره بودن مناسب نمی باشد چون مشاركت مردم محلی در آن وجود ندارد.
بالی تصریح كرد: برنامه انسان و كره مسكون یونسكو هر 10 سال یكبار ذخیره گاه های زیست كره را مورد بازبینی قرار می دهد و اگر منطقه ای خصوصیت های لازم را رعایت نكرده باشد از فهرست یونسكو خارج می گردد كه این اتفاق برای كشورهای آلمان، امریكا و بلغارستان رخ داده است اما ایران جزو كشورهایی است كه تابحال هیچ كدام از ذخیره گاه های آن از فهرست یونسكو خارج نشده است.
وی افزود: البته شاید ایران خیلی همه جانبه نتوانسته اهداف زیست كره را پیش ببرد اما توانسته تمام آنها را حفظ نماییم و نه تنها هیچ ذخیره گاهی در ایران از فهرست یونسكو خارج نشد بلكه اضافه هم شد.
بالی خاطرنشان كرد: پس از سال 1355 كه 9 ذخیره گاه را ثبت كردیم توانستیم در سال 2010 دنا، 2015 تنگه صیاد سبزكوه، 2016 هامون و سال 2017 كپه داغ در خراسان شمالی را به فهرست ذخیره گاه زیست كره خود اضافه و در یونسكو به ثبت برسانیم و امروز 13 ذخیره گاه زیست كره داریم.
وی با اشاره به اینكه این مورد در دیپلماسی بین المللی بسیار مهم می باشد تصریح كرد: كشوری كه بتواند تمام ذخیره گاه های زیست كره خویش را حفظ كند و از فهرست خارج نشود از اهمیت زیادی برخوردار می باشد چونكه خیلی از كشورها حتی نتوانستند ذخیره گاهی را به ثبت برسانند.
به گفته وی امریكا 29، مكزیك 42، ایران 13، آلمان 16، اسپانیا 49، روسیه 45، چین 34 و اندونزی 14 ذخیره گاه زیست كره ثبت شده در یونسكو دارند.
رییس گروه بررسی های جغرافیایی معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست تصریح كرد: در واقع هدف اصلی این است كه تا آنجا كه قانون و ضوابط اجازه می دهد كار حفاظت به مردم واگذار شود، این مورد دو فایده به همراه دارد یكی اینكه هزینه های دولت را به شدت می كاهد و دوم اینكه مردم محلی منتفع می شوند.
بالی افزود: مثلا اگر بتوان با حضور مردم محلی یك تعاونی در ذخیره گاه زیست كره میانكاله راه اندازی نمود و رب انار آن منطقه را برند سازی كرد، می توان آنرا بعنوان محصول ارگانیك از این ذخیره گاه به دنیا شناساند و سود فروش آن هم به مردم محلی برسد یا در دنا بر روی عسل آن كار كرد و در ارژن بحث گردشگری را مد نظر قرار داد، ازاین رو زمانی كه جوامع محلی متوجه شوند از این محل سود می برند بطور قطع در حفاظت از این عرصه ها تلاش خواهند كرد و دیگر سراغ فعالیت های مخرب محیط زیست نخواهند رفت.
وی اظهار داشت: از این رو برای شناساندن ظرفیت زیست كره های ایران برنامه دو سالانه تنظیم شده است كه مقرر است ابتدا در دو ذخیره گاه زیست كره به صورت پایلوت اجرا شود كه برای این كار فعلا ذخیرگاه های پارك ملی گلستان، میانكاله و كپه داغ پیشنهاد شد كه مقرر است پس از برگزاری جلسات در كمیته انسان و كره مسكون تصمیم نهایی برای انتخاب ذخیره گاه ها گرفته شود.
بالی به تهدیدات ذخیره گاه های زیست كره اشاره نمود و اضافه كرد: مانند سایر مناطق حفاظت شده مهمترین چالش های این مناطق برخی طبیعی است مانند تغییرات اقلیمی كه بر روی جوامع انسانی، پوشش گیاهی و گونه های جانوری تاثیر می گذارد، بخشی هم تاثیرات انسانی مانند برداشت های بی رویه از منابع آبی، شكار و صید غیر مجاز و توسعه فعالیت های عمرانی است، بخشی هم به نحوه مدیریت مانند عدم هماهنگی دستگاه ها و یكپارچه سازی ماموریت ها بر می گردد.
وی به عدم آمایش سرزمین بعنوان مشكل دیگری در این زمینه اشاره نمود و اظهار داشت: آمایش سرزمین یكی از موضوعاتی است كه در كشور ما درست به آن پرداخته نشده از این رو بدون در نظر گرفتن توان اكولوژیك مناطق، عملیات اجرایی در آنها انجام گرفته است، كمبود اعتبارات و بودجه و عدم آموزش جوامع محلی در جهت اهمیت و حفاظت از ذخیره گاه های زیست كره از دیگر مشكلات این بخش است.
بالی اظهار داشت: البته ذخیره گاه های زیست كره ما مانند مناطق چهارگانه حفاظت شده جایگاه قانونی ندارند و این سبب می گردد در عرصه های خارج از حیطه مدیریت سازمان محیط زیست میان سایر دستگاه ها هماهنگی لازم برای حفاظت صورت نگیرد بنابراین در آمایش سرزمین به جایگاه واقعی ذخیره گاه های زیست كره توجه چندانی نمی گردد.
علمی 9014**1440
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب