، انقلاب اسلامی ایران در چهل سالگی،
سفید و سیاه محیط زیست ایران در چهار دهه اخیر
به گزارش پرشین رز رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاكید بر اینكه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه محیط زیست به لحاظ حقوقی پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته ایم و در این زمینه جایگاه قابل قبولی داریم، اظهار داشت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای نخستین بار در قانون اساسی كشور یك اصل برای حفظ محیط زیست آورده شد كه تعریف دقیقی از توسعه پایدار عرضه می داد.
در آستانه چهلمین تولد انقلاب اسلامی ایران، محمد مجابی در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینكه در بررسی شرایط محیط زیست ایران در بازه ۴۰ سال قبل یا هر دوره زمانی دیگر، حتماً باید اقلیم خشك و نیمه خشك كشور را مد نظر قرار دهیم، اظهار داشت: به صورت طبیعی میزان بارندگی ایران یك سوم میانگین جهانی و تبخیر، سه برابر حد جهانی است و متأسفانه در چنین اقلیمی به علت كاهش شدید بارش ها گرفتار خشكسالی هم هستیم، به صورتی كه از سال ۸۶ تابحال هیچ سالی را نداشتیم كه بارش ها در حد نرمال یا بالای نرمال باشد یعنی كشوری كه خود خشك و نیمه خشك است گرفتار خشكسالی های متمادی شده است.
جنگ عنصر تأثیرگذار بر محیط زیست ایران
وی با اشاره به سایر عوامل مؤثر بر تخریب های محیط زیستی با اشاره به اینكه متأسفانه هم اكنون با مشكلات مختلف محیط زیستی از كاهش شدید سطح منابع آبی زیرزمینی، آلودگی هوا، خشكی تالاب ها و… دست و پنجه نرم می نماییم البته جدا از مسائل اقلیمی، شرایط كشور هم در این وضع تأثیرگذار بوده است، خاطرنشان كرد: برای مثال نمی توانیم در تحلیل وضع محیط زیست ایران، این مورد را نادیده بگیریم كه كشور ما هشت سال درگیر «جنگ» بوده است. اساساً چنین پدیده ای علاوه بر تأثیرات مخرب مستقیمی كه بر منابع مختلف آب، خاك و هوا می گذارد، سبب می شود كه در مقطع جنگ و حتی سال های بعد از آن، تمركزها روی تأمین نیازهای اولیه و توسعه در جهت رفع نیازهای ضروری باشد و مسلماً در جنگ مسائلی مهم می شود كه بتواند جان افراد را نجات بدهد.
افزایش ۴۶ میلیونی جمعیت ایران و فشار به منابع آب و انرژی
رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: وقتی در یك كشور انقلاب صورت می گیرد، كل چارچوب ها به هم می ریزد و تشكیل دوباره اصول و سیاست ها، امری زمان بر است از جانب دیگر طی ۴۰ سال قبل جمعیت ایران از ۳۵ میلیون نفر به ۸۲ میلیون نفر رسیده و رشد جهشی جمعیت، لاجرم بارگذاری توسعه ای را افزایش داده است. كمترین تأثیر این افزایش جمعیت، «میزان مواد غذایی تولید شده» است كه در پیش از انقلاب ۳۵ میلیون تن بود اما همین امسال میزان تولید به ۱۲۰ میلیون تن یعنی چهار برابر رسیده است، طبیعتاً افزایش تولیدات غذایی، فشار روی منابع آب و انرژی را به حد قابل توجهی بالا برده است. افزون بر اینها در كشوری كه انقلاب اتفاق افتاده، روح حاكم بر جامعه به شكلی است كه بیشترین بهره برداری از منابع صورت گیرد.
مجابی تصریح كرد: میزان دسترسی عموم به امكانات و تكنولوژی نسبت به پیش از انقلاب بیشتر شده كه در عین حال مصرف انرژی را بالا برده است. در همین راستا هم اكنون ۱۷ میلیون خودروی سواری، سه میلیون خودروی سنگین و ۱۱ میلیون موتورسیكلت وارد چرخه مصرف شده است كه مجموع اینها عدد قابل توجهی است و طبیعتاً سبب افزایش مصرف انرژی و در نتیجه تولید مشكلات گسترده در حوزه آلودگی هوا می شود.
این عضو كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه نقش «اقتصاد» را در حوزه محیط زیست غیر قابل انكار دانست و اظهار داشت: اقتصاد در حفظ محیط زیست ركن تأثیرگذاری است، اما شرایط كشور ما به گونه ای است كه نمی توانیم به سمت آزاد شدن نرخ محصولات و كالاها حركت نماییم درحالی كه اگر همه محصولات نرخ آزاد داشته باشند، میزان مصرف آنها به شدت كاسته می شود.
وی همینطور با اشاره به تأثیر «تحریم ها» بر محیط زیست خاطرنشان كرد: در كنار همه این عوامل باید در نظر داشته باشیم كه كشور ما طی چهل سال قبل تحریم بوده است، آن هم تحریم ناجوانمردانه. تحریم هایی كه اساساً اثرگذار بوده است. نمونه بارز این تأثیرات در مورد حامل های انرژی است. هم اكنون هم بر خلاف ادعای كشورهای دیگر، تحریم ها شامل مواد غذایی و دارویی هم می شود. چون انتقال ارز با مشكل مواجه می باشد و در زمینه اقلام اساسی مثل دارو هم گرفتار مشكل هستیم.
مجابی تاكید كرد: در سال های اخیر با وجود همه مشكلات مثل خشكسالی، جنگ، تحریم و افزایش جهشی جمعیت توانسته ایم در بعضی حوزه ها تحركات مثبتی داشته باشیم. برای مثال با اینكه در بیشتر از نیمی از دشت های كشور بیلان آب های زیرزمینی منفی است اما میزان بهره وری كشاورزی افزایش یافته به صورتی كه میزان تولید محصول از یك متر مكعب آب از كمتر از ۹۰۰ به یك كیلو و ۳۰۰ گرم رسیده است.
وی افزود: طی سال های اخیر با وجود تعداد بالای خودروها موفق شدیم از راه اصلاح كیفیت سوخت، گام بزرگی در حوزه كنترل آلودگی هوا از مبدأ برداریم. برای مثال با اینكه در تهران بیشتر از ۲۲ میلیون نفر سفر در روز داریم و بخش عمده خودروها هم در این شهر تردد می كند، اما امسال توانستیم تعداد روزهای پاك و سالم بیشتری را نسبت به چند سال پیش تجربه نماییم. پس وقتی علیرغم این همه بارگذاری باز هم به سمت بهبود حركت می نماییم، یعنی اینكه می توانیم با برنامه ریزی، مشكلات محیط زیست را حل كرد.
به گفته رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از انقلاب برای نخستین بار در حوزه محیط زیست، بین كشورهای حاشیه دریای خزر با هدف حفظ محیط زیست خزر، تفاهمی صورت گرفت و كنوانسیون تهران به تصویب این كشورها رسید. افزون بر اینها كنوانسیون منطقه ای «راپمی» بین كشورهای حاشیه خلیج فارس برای حفاظت محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان تشكیل شد و مورد پیگیری جدی از جانب ایران قرار گرفت و حتی پایش محیط زیست منطقه دو بار توسط كشور ما انجام شد.
پیشرفت ایران در حوزه قوانین محیط زیستی طی چهار دهه گذشته
رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه با تاكید بر اینكه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه محیط زیست به لحاظ حقوقی پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته ایم و در این زمینه جایگاه قابل قبولی داریم، اظهار داشت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای نخستین بار در قانون اساسی كشور یك اصل برای حفظ محیط زیست آورده شد كه تعریف دقیقی از توسعه پایدار عرضه می داد و تابحال هم جز معدود كشورهای جهان هستیم كه چنین بحثی را در سطح قوانین اساسی كشور داریم. همینطور به منظور اجرای این ماده از قانون اساسی، سیاست های نظام در حوزه محیط زیست با ۱۵ ماده در مورد عناصر حیاتی آب، خاك، هوا و تنوع زیستی ابلاغ گردید.
در راستای قوانین محیط زیستی مجابی با اشاره به قوانین برنامه توسعه اظهاركرد: با اینكه در برنامه های اول و دوم مقوله محیط زیست در برنامه های توسعه كشور خیلی پررنگ نبوده است اما در برنامه سوم برای نخستین بار فصل محیط زیست گنجانده شد و در برنامه چهارم تا ششم هم محیط زیست در چارچوب یك بخش مجزا مورد توجه قرار گرفت.
وی افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی قانون های شكار و صید، حفظ و بهسازی محیط زیست و حفظ و بهره برداری از منابع آبزی اصلاح گردید. همینطور در سال های اخیر قوانینی در جهت اجرای سیاست های كلی نظام در حوزه محیط زیست وضع شده است مثل قانون هوای پاك، قانون حفاظت، احیا و بهره برداری از تالاب ها، قانون حفظ ذخایر ژنتیك و لایحه خاك كه هنوز مراحل قانونی آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال سپری شدن است. در كشور ما مشكلات جدی در زمینه آب، خاك، هوا و مدیریت پسماند وجود دارد اما به لحاظ قانون های مصوب می توانیم این مشكلات را حل نماییم.
قوانین محیط زیستی ضمانت اجرایی دارند؟
رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام در پاسخ به این انتقاد كه با وجود وضع قوانین مختلف محیط زیستی، دستگاه های اجرایی عملكرد مناسبی در زمینه حفظ محیط زیست نداشته اند، در مورد ضمانت اجرایی قوانین محیط زیستی طی چهار دهه گذشته اظهار داشت: باید بدانیم روح قانون اجرای قانون است یعنی اگر قرار باشد قانون را بنویسیم و اجرا نشود، خلاف تمامی قراردادهای اجتماعی عمل كرده ایم و اجرا نشدن قانون مستوجب عواقب و انواع برخوردهایی است كه همان قانون مشخص می كند. برای مثال در مورد «قانون هوای پاك» صراحتاً اشاره شده است كه اگر هر یك از دستگاه ها به وظایف خود عمل نكنند، چه اتفاقی برای آنها می افتد ازاین رو در قوانین محیط زیستی، مجازات متخلفان هم پیش بینی شده است.
مجابی در پاسخ به این پرسش كه چرا قوانین محیط زیستی آنطور كه باید اجرا نشده و كشور به هدفی كه از وضع این قوانین داشته، نرسیده است، به وضع اقتصادی اشاره نمود و اظهار داشت: دلیل اجرا نشدن قوانین، جایگاه محیط زیست در برنامه ریزی های اقتصادی كشور است. به این معنا كه هنوز محیط زیست جایگاه واقعی خویش را در تعیین بودجه ها پیدا نكرده است. اگر محیط زیست برای ما مهم می باشد حتماً باید بودجه لازم را به آن اختصاص دهیم، اگر حفظ جنگل ها، مقابله با فرسایش خاك و احیای دریاچه ها و تالاب ها و دستیابی به هوای پاك اهمیت دارد پس باید بودجه مورد نیاز آنها را تأمین نماییم و قوانین برنامه، تخصیص بودجه كشور به این سمت برود.
وی با بیان این نكته كه واقعیت این است كه در بیشتر امور محیط زیستی با وجود رشد چشم گیر در حوزه قانون، هنوز نتوانسته ایم این قوانین را به منصه اجرا بگذاریم، تاكید كرد: اقتصاد نه تنها در ایران بلكه در همه جای دنیا روی محیط زیست تأثیر دارد. در كشور ما زمانی كه بحث هدفمندی یارانه ها عنوان شد، قرار بود كه درصدی از افزایش قیمت انرژی، در حوزه محیط زیست هزینه شود. برای مثال قرار بود از محل افزایش قیمت حامل های انرژی، بودجه ای به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی اختصاص پیدا كند.
تغییر در ساختارهای اقتصادی كشور لزوم حفظ محیط زیست
رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص نظام تاكید كرد: اگر بخواهیم به وضع مناسب محیط زیستی برسیم باید برای اقتصاد كشور واقع بینانه برنامه ریزی نماییم. برای مثال وقتی میزان مصرف بنزین در قیمت خودرو هیچ اثری ندارد، چطور می توانیم انتظار داشته باشیم كه مصرف كننده نسبت به مصرف سوخت حساس باشد؟ یا وقتی انرژی در كشور ارزان است، چطور توقع داریم كه مصرف كنندگان خانگی و صنعتی قدمی برای كاهش مصرف بردارند؟ و در شرایطی كه آب ارزان است چرا باید انتظار داشته باشیم كه بخش صنعت و كشاورزی به بازچرخانی آب فكر كند؟ همه اینها ناشی از الگوهای مصرف انرژی و نحوه برنامه ریزی اقتصادی كشور است.
مجابی تشتت در سیستم مدیریتی را عامل مهمی در تخریب های محیط زیست دانست و توضیح داد: علاوه بر مبحث اقتصاد یكی از مهمترین مشكلاتی كه به محیط زیست كشور ما صدمه زده، اعوجاج در تصمیم گیری ها است. اعوجاج در تصمیم گیری به این معنا كه كه در دولت ها و مجالس مختلف، نحوه ورود به محیط زیست متفاوت بوده است. در یك دولت محیط زیست نسبتاً با اهمیت بوده و در دولتی مسائل محیط زیست به صورت كامل كنار گذاشته شده است. دوره ای داشتیم كه شورای عالی محیط زیست به صورت كامل منحل شد و دوره ای كه معتقد بودند همه مسائل باید از فیلتر محیط زیست رد شود.
وی افزود: برای مثال در یكی از دوره های مجلس، كلیه چاه های غیر مجاز به چاه های مجاز تبدیل شد. این مجلس حتی قانون هم برای آن تصویب كرد یا در یكی دیگر از دوره های مجلس نظرخواهی از سازمان حفاظت محیط زیست در مورد فعالیت های معدنی به صورت كامل حذف شد. اینها نمونه هایی از تشتت و اعوجاج در سیستم تصمیم گیری و مدیریتی است، باید این ایراد را بپذیریم و در جهت رفع آن تلاش نماییم.
رئیس كمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام در انتها اظهار داشت: سیاست های كلی نظام در حوزه محیط زیست در صورت اجرا می تواند از تشتت ها و اعوجاج ها در حوزه تصمیم گیری در حوزه محیط زیست جلوگیری كند به صورتی كه اخیراً از تكه تكه كردن اراضی كشاورزی و تغییر كاربری آن با وجود همین سیاست ها ممانعت شد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب