در گزارش پرشین رز عنوان شد
سرمایه راه اندازی سایت تكثیر یوز برای حفظ زیستگاه هزینه شود
پرشین رز: یك كارشناس محیط زیست می گوید هزینه های هنگفت جهت راه اندازی سایت تازه تكثیر در اسارت یوزها با عنایت به احتمال بسیار پایین موفقیت به صرفه نیست و این هزینه بهتر است برای حفاظت زیستگاه صرف شود.
حامد ابوالقاسمی، كارشناس و مدیر پروژه برآورد جمعیت و حفاظت از یوز در ذخیره گاه زیستكره توران در سالهای ۹۶-۱۳۹۱، در گفتگو با خبرنگار مهر پیرو گفته های مدیركل حفاظت محیط زیست استان سمنان در خصوص اجرای طرح تكثیر در اسارت یوزپلنگ در این استان، اظهار داشت: صحبت ها حاكی از وجود سرمایه گذار برای اجرای طرح تكثیر در اسارت در توران است. آنچنان كه در جریان هستم سایتی تاكنون به این منظور آماده نشده است. یك سایت موجود در توران برای علفخواران است كه قاعدتاً قابلیت استفاده برای یوز را ندارد و همین طور سایت بسیار كوچكی كه «دلبر» در سالهای اولیه اسارت خود در آن نگه داری می شد. اما هردوی این فضاها از نظر اندازه و ساختار بعنوان فضای تكثیر در اسارت مناسب نیستند.
تا كنون همه توجهات به كوشكی و دلبر بوده است. حداقل در یك سال و نیم اخیر با اینكه تنها «صحبت» تكثیر در اسارت مطرح بوده و اجرایی نشده، تقریباً تمام زیستگاه های اصلی فراموش شده اند و بیشتر بودجه ها و سرمایه گذاری های بالقوه به سوژه تكثیر مصنوعی معطوف شده اند.
وی در پاسخ به سوال از وضعیت یوزهای حاضر در سایت تكثیر در اسارت پردیسان توضیح داد: در مورد كوشكی، دلبر و ایران، سه یوز در اسارت، متخصصان خارجی در چند نوبت بررسی هایی انجام دادند كه تأیید می كند آنها همچنان توانایی تولید مثل دارند، البته (احتمالاً) نه به صورت طبیعی، بلكه به روش تلقیح مصنوعی. اما قاعدتاً با افزایش سن از توان تولید مثل آنها كم می شود. به هر حال اگر امید ما به «ایران» باشد، باید بدانیم كه «ایران» نیز مانند كوشكی و دلبر، از چند ماهگی در اسارت زندگی كرده، نه تنها احتمالاً مشكلاتی مشابه آن دو دارد، بلكه به سبب نداشتن مهارت های كافی، شانس بالایی در رویارویی و جفتگیری با یوز وحشی از طبیعت به خصوص در فضای محصور را ندارد و به عقیده كارشناسان، این كار با ریسك های بسیار بالایی همراه خواهد بود.
این كارشناس محیط زیست اشاره كرد: هم اكنون، پیشنهادهای ارائه شده درباب تكثیر در اسارت یوز را بطور كلی می توان در سه دسته تقسیم بندی كرد. دسته اول تكثیر در اسارت به شكلی كه هم اكنون در پردیسان وجود دارد. برای این پیشنهاد برنامه ریزی های آن انجام شده اما بگفته مسئولین آن طبق برنامه ای كه نوشته شده، اجرا نشده است. دسته بعدی، پیشنهادات ایجاد سایت تكثیر در اسارت در زیستگاه طبیعی است كه ظاهراً پیشنهادات مختلفی برای اجرا در مناطق مختلف ارائه شده است. دسته آخر نیز ایجاد فضای نیمه اسارت یا ذخیره گاه بیابانی است. به این معنا كه منطقه نسبتاً وسیعی (كه مطالعات حاكی از نیاز به وسعت حداقل ۱۵۰ هزار هكتار برای این مدل است) محصور شود و حضور سایر گوشتخواران رقیب یوز در آن كنترل شده و جمعیت طعمه نیز برای آن تأمین شود.
ابوالقاسمی اشاره كرد: وقتی صحبت از تكثیر مصنوعی یوز است، به خصوص در مورد تكثیر در فضای نیمه اسارت كه طرفدار بیشتری دارد، لازم به ذكر است این روش ها برای یوز تنها در آفریقا تجربه شده كه نكات قابل توجه فراوانی را در بر می گیرد. طبق مقالات انتشار یافته از پروژه های آفریقایی، حتی در فضای نیمه اسارت، شانس موفقیت تكثیر و زاد و ولد تقریباً ۳% است. یعنی تمام تلاش ها و هزینه های كلان برای شانسی كمتر از سه درصد است كه بر این اساس با درصد بالایی ممكنست حتی تكثیر و زاد و ولد موفقیت آمیز نباشد. این مسئله جدای از امكان بازگرداندن یوزهای متولد شده به طبیعت است كه امكان آن تقریباً صفر است. اگر بخواهیم دقیق تر صحبت نماییم، در آفریقا كه نزدیك به ۷ هزار فرد یوز وجود دارد، هیچ تجربه موفقی از انتقال حتی یك فرد یوز پرورش یافته در اسارت یا نیمه اسارت به طبیعت وجود ندارد. تنها تجربه های موجود مربوط به انتقال یوزهای تكثیر شده از سایت های كوچك به سایت های محصور و كنترل شده بزرگ تر است! به مفهوم ساده تر اینكه در خوشبینانه ترین حالت با موفقیت تكثیر یوزهای جدید-با شانس تنها ۳%- امكان بازگرداندن یوزها به طبیعت، طبق تمامی تجربیات موجود، كاملاً صفر خواهد بود.
در آفریقا كه نزدیك به ۷ هزار فرد یوز وجود دارد، هیچ تجربه موفقی از انتقال حتی یك فرد یوز پرورش یافته در اسارت یا نیمه اسارت به طبیعت وجود ندارد. در خوشبینانه ترین حالت با موفقیت تكثیر یوزهای جدید-با شانس تنها ۳%- امكان بازگرداندن یوزها به طبیعت كاملاً صفر خواهد بود وی افزود: طی سال های گذشته درباب پروژه تكثیر در اسارت برای یوزهای موجود، بررسی هایی انجام شده كه مشخص شود آیا یوزها برای تكثیر در اسارت در زیستگاه هایشان در توران یا میاندشت باقی بمانند یا این كار در جایی مثل تهران صورت گیرد. بنا بر نظر كارشناسان، متخصصان و مشاوران داخلی و خارجی در آن زمان، به دلیلهای مختلف تصمیم بر این شد كه این كار در پارك پردیسان صورت گیرد. یكی از مهمترین دلیلهای امكان دسترسی سهل به سایت تكثیر است. چون شرایط اسارت نیاز به پایش مداوم، تخصصی و حساس دارد و این امر به هیچ عنوان در هیچكدام از زیستگاه های طبیعی امكان پذیر نیست. از نظر بودجه و نیروی انسانی نیز محدودیت زیادی به خصوص در زیستگاه ها وجود دارد. نكته مهم این است كه اگر بودجه ی كلانی برای حفاظت از یوز وجود دارد، چرا باید كاری را باردیگر تكرار كنیم؟ بودجه قابل توجهی برای ایجاد سایت تكثیر در اسارت در پردیسان هزینه شده و این سایت هم اكنون قابل استفاده می باشد. از جانب دیگر اقدامات تازه نظیر ایجاد سایت تكثیر در زیستگاه های طبیعی یا ایجاد فضای نیمه اسارت نه تنها هیچ شانسی را از جهات مختلف افزایش نمی دهد، بلكه ریسك های طبیعی مختلفی را متوجه افراد یوز در اسارت خواهدنمود و شانس زنده ماندن آنها را كاهش خواهد داد. از طرفی قابلیت پایش پیوسته و تخصصی افراد در اسارت و ارائه خدمات دامپزشكی ویژه را به آنها محدود خواهدنمود. به خصوص در صورت انجام تلقیح مصنوعی، شرایط بسیار ویژه تر و امكان تأمین نیازهای تخصصی پروژه خیلی كم و پر هزینه خواهد بود.
این كارشناس محیط زیست تصریح كرد: این سه یوز در تمام طول عمر خود به جز چند ماه اول زندگی شأن، در اسارت بوده اند و بدین سبب كوچك ترین تغییرات و اتفاقات معمولی در طبیعت می تواند آنها را بطور كامل نابود كند و یا با چالش جدی روبرو كند. همانگونه كه پس از انتقال كوشكی و دلبر از سایت های توران و میاندشت به سایت پردیسان، با انجام آزمایش ها و معاینات بیماری ها و مشكلاتی كه در اثر نگهداری در اسارت به وجود آمده بودند تشخیص داده شد. این ماجرا شانس بقای سه یوز در اسارت را كمتر و ریسك از بین رفتن آنها را زیاد می كند.
هر سایت تكثیر روزانه ممكنست چند صد دلار در ازای هر هكتار هزینه داشته باشد در صورتیكه سازمان حفاظت محیط زیست هم اكنون برای تأمین مخارج روزمره محیط بانان مانند سوخت وسایل نقلیه برای گشت زنی نیز با مشكل جدی روبروست ابوالقاسمی اشاره كرد: با رجوع به تجربه موجود از مطالعات یوز و شناخت زیستگاه آن، با اجرای پروژه های اسارت و نیمه اسارت مخصوصاً در زیستگاه مخالف هستم. یكی از دلیلهای مهم این مخالفت ماهیت عمرانی این پروژه هاست. طبق تجربه های واضح موجود به خصوص در سوژه یوز، پروژه های عمرانی تمام توجه ها در سطوح مختلف را خواه و ناخواه به سمت خود جذب می كنند و حفاظت از یوز و زیستگاه ها فراموش خواهد شد. اتفاقی كه باوجود ادعاهای گوناگون درباب اهمیت حفاظت از یوز در زیستگاه طبیعی، هم اكنون نیز رخ داده است. تا كنون نیز همه توجهات به كوشكی و دلبر بوده است. حداقل در یك سال و نیم اخیر با اینكه تنها «صحبت» تكثیر در اسارت مطرح بوده و اجرایی نشده، تقریباً تمام زیستگاه های اصلی فراموش شده اند و بیشتر بودجه ها و سرمایه گذاری های بالقوه به سوژه تكثیر مصنوعی معطوف شده اند.
وی تشریح كرد: تصور كنید پروژه هایی به این بزرگی آغاز به كار كنند، در این صورت دیگر توجهی به زیستگاه ها نمی گردد و بودجه ای هم برای اینكار نخواهد ماند. خیلی از كارشناسان پروژه های مشابه در سایر كشورها اذعان می كنند كه سایت های تكثیر در اسارت برای یوز نه تنها توانایی این را ندارند كه یوزی را به طبیعت بازگردانند، بلكه تبدیل به مكان هایی می شوند كه گروه های مجری و دولت ها را تحریك می كنند تا یوزها را از طبیعت زنده گیری كرده و به فضاهای اسارت بیاورند. اتفاقی كه در آفریقا رخ داده است و متأسفانه در ایران نیز با وجود آغاز نشدن این پروژه ها میل به زنده گیری كاملاً مشهود است.
این كارشناس محیط زیست تصریح كرد: برخی گروه ها معتقدند كه باید یوزهای نری از طبیعت زنده گیری شود. ایده این فضا در توران بر این اساس عنوان شد كه «ایران» به طبیعت برده شود كه نرها را به خود جذب نماید و نرها در اسارت نگه داشته شوند. این روش از لحاظ فنی و رفتارشناسی بسیار حساس و پرخطر است. به این علت كه نمی توان تضمین نمود نری كه وارد اسارت می شود به سبب استرسی كه به آن وارد می شود به ایران لطمه وارد نكند و یا برعكس. امكان كشته شدن نرها توسط ماده به این علت كه ماده ها به راحتی به نرها اجازه جفت گیری نمی دهند بسیار زیاد است. از طرفی ممكنست یوز وحشی منتقل شده به فضای محصور (به هر روشی) احتمال لطمه رساندن به خودرا نیز دارد كه كنترل این مساله بسیار دشوار است.
حداقل سه سال است كه اطلاعات كافی از زیستگاه های یوز در دست نیست. تنها در دو نوبت در منطقه میاندشت، دوربین گذاری توسط سمن ها انجام شده و این مطالعه نیز در حدود كمتر از دو درصد از زیستگاه های حفاظت شده یوز انجام شده است ابوالقاسمی اضافه كرد: به اعتقاد كارشناسان فعال در حوزه تكثیر در اسارت این است كه در ایران متخصصی برای تكثیر در اسارت و نیمه اسارت و حتی طراحی اینگونه فضاها وجود ندارد. مهمتر اینكه ساخت چنین ذخیره گاه بیابانی كنترل شده ای، علاوه بر زمان زیاد، بودجه بسیار زیادی نیاز خواهد داشت. عموماً در پروژه های تكثیر در اسارت یا نیمه اسارت، هزینه های اجرای پروسه تكثیر از هزینه ساخت فضای تكثیر بسیار بیشتر خواهد بود. جدای از هزینه های هنگفت ساخت فضای تكثیر، گزارشها نشان میدهد هر سایت تكثیر روزانه ممكنست چند صد دلار در ازای هر هكتار هزینه داشته باشد. این درحالیست كه سازمان حفاظت محیط زیست هم اكنون برای تأمین مخارج روزمره مناطق و محیط بانان مانند سوخت وسایل نقلیه برای گشت زنی نیز با مشكل جدی روبروست. در این شرایط چطور می توان اظهار داشت كه هزینه های هنگفت برای هر هكتار تكثیر در اسارت هزینه شود در صورتیكه شانس موفقیت آن كمتر از سه درصد است؟ و علاوه برآن، یوزهای به دست آمده در صورت موفقیت، قابلیت معرفی به طبیعت را نخواهند داشت!
در خصوص تأمین هزینه های پروژه ی تكثیر در اسارت توسط بخش خصوصی اظهار داشت: اگر چنین حجم سرمایه گذاری هم وجود دارد بهتر است برای بهبود شرایط طبیعی و حفاظت زیستگاه ها هزینه شود. در شرایط فعلی هیچ اطلاعات به روزی از وضعیت زیستگاه های یوز وجود ندارد. این در حالیست كه هر كار حفاظتی و مدیریتی نیازمند آمار دقیق و به روز است تا بتوان بر طبق آن تصمیم گیری كرد. اهمیت این مساله برای اجرای پروژه های كلان عمرانی مانند تكثیر در اسارت كه زمان، بودجه و نیروی انسانی فراوانی را به خود اختصاص می دهند بسیار بیشتر خواهد بود.
ابوالقاسمی تصریح كرد: حداقل سه سال است كه اطلاعات كافی از زیستگاه های یوز در دست نیست. تنها در دو نوبت در منطقه میاندشت، دوربین گذاری توسط سمن ها انجام شده و این تنها اطلاعات موجوداست. این مطالعه نیز در حدود ۹۰ هزار هكتار از ۶ میلیون هكتار زیستگاه، یعنی كمتر از دو درصد از زیستگاه های حفاظت شده یوز انجام شده است. در چنین شرایط فقر اطلاعاتی از وضعیت یوز در زیستگاه ها، چگونه می توان تصمیم به این بزرگی اتخاذ كرد؟ تصمیمی كه بودجه ای معادل چندین برابر كل بودجه «پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی» در طول ۱۸ سال اخیر را نیاز دارد.
وی آگهی داد: با اهمیت تر از همه این است كه وقتی حفاظت از زیستگاه تحت تأثیر كارهایی مانند تكثیر در اسارت به فراموشی سپرده شود، اگر هزاران یوز هم در اسارت داشته باشیم، قابلیت بازگشت به زیستگاه را نخواهند داشت. حتی اگر توانایی بقا در زیستگاه طبیعی را داشته باشند، دیگر زیستگاه طبیعی وجود ندارد كه به آن منتقل شوند. و سرانجام چه در اسارت و چه نیمه اسارت، طبق نظر متخصصان ژنتیك، با سه یوز موجود در اسارت و حتی دو یوز دیگر از طبیعت كه ایده زنده گیری آنها مطرح است، تنوع ژنتیكی بدست آمده آنقدر پایین است كه نخواهند توانست در طبیعت دوام بیاورند و ارزش آنها به منظور حفاظت در سطح ژن نیز به سبب تنوع ژنی پایین خیلی كم خواهد بود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب