۱۱ تالاب فارس درگیر كم آبی؛
آب به كام ۱۱ تالاب فارس نمی رسد
11 دریاچه استان فارس سالهای کم آبی را سپری می کنند، تالاب کمجان همچنان کم جان و کام بقیه دریاچه های استان حدودا خشک است.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها: دست کم ۷ تالاب و دریاچه استان فارس در طول سالهای اخیر به سبب کمی بارش و خشکسالی از چرخه طبیعی خود بیرون رفته و عوامل انسانی و استفاده بی رویه از سفره های آب زیرزمینی سبب تشدید این بحران زیست محیطی شده است.
علیرغم اینکه انتظار می رفت با وجود بارش های سال ۱۳۹۸ و افزایش بارندگی ها این تالاب ها و دریاچه ها جان تازه ای بگیرند، اما به عقیده کارشناسان عمق فاجعه به حدی است که تا مدتها ممکنست جبران این لطمه ها به درازا بکشد و حتی اگر در خوشبینانه ترین حالت که همانا بارندگی های مستمر است روی خوش به دهان خشک این اکوسیستم ها نشان دهد باز هم با وجود عوامل انسانی و کشت و زرع های بی حد باز این جغرافیا را گرفتار بحران خواهدنمود.
در سال جاری بواسطه برگزاری هفته گرامیداشت تالاب ها برنامه های پرشماری برای یادآوری اینکه تالاب ها نقش مؤثری در زیست بوم مناطق جغرافیایی دارند انجام شد و خیلی از دلسوزان این زیست بوم ها به یادآوری این نقش پرداختند اما آنچه هنوز از نظر دور است نقش مردمی است که در همزیستی با طبیعت همچنان پایبند سنت ها هستند و امرار معاش خویش را در استفاده از این پدیده های طبیعی می دانند.
دریاچه پریشان هم اکنون خشک و بی آب است و باوجود بارندگی ها و افزایش ۲۰ درصدی بارندگی نسبت به میانگین سالانه در سالهای خشک هیچ تغییری در سطح آب ایجاد نشده که بیشترین دلیل آن برداشت بیش از اندازه آب از چاه های غیرمجاز می باشد.
دریاچه بختگان نیز با رهاسازی ۵۵ میلیون متر مکعب از سد درودزن و بارندگی های اخیر ۳۷ درصد آبگیری شده است، تالاب کمجان حدوداً ۱۰ درصد و اما تالاب طشک به میزان ۴۷ درصد آبگیری شده به دلیلهای گوناگون که یکی بارندگی و دیگری آبگیری بوسیله رهاسازی آب از سد و همین طور فعالیت چشمه گمبان است، دریاچه مهارلو وضعیت بهتری دارد و گرچه ۴۵ درصد آبگیری داشته اما همچنان در حال تغذیه است و انتظار می رود سطح آب آن افزایش یابد، دریاچه کافتر نیز با وجود تمام کوشش های که برای رفع موانعی که موجب مسدود شدن آب شده است به سبب عدم بارندگی های منجر به سیلاب در منطقه تغییر چندانی نداشته است و تالاب های کوچکی چون برم شور و هفت برم درصد کمی آب گرفته اند، تالاب هیرم بصورت جزئی آبگیری شده است و نهایتاً تالاب هرم و کاریون به سبب عدم بارندگی در جنوب استان فارس تغییرات خاصی نداشته اند.
استحصال نمک از بستر تالاب آلودگی به دنبال دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: بمنظور جلوگیری از فرسایش بیشتر بستر رودخانه و تالاب بختگان برای برقراری ارتباط و تردد ماشین ها بجای عبور از بستر رودخانه باید از حاشیه رودخانه جاده هایی طراحی و راه دسترسی مردم و محیط بانان از کنار تالاب و بالاتر از سطح دریاچه باشد.
عزت الله رئیسی همین طور در بخش پیشنهادات مطالعه خود، جلوگیری از برداشت نمک توسط تعدادی از افراد ناآگاه خصوصاً جوامع محلی را ارائه و افزود: این نمک ها بسیار آلوده و مضر هستند که متأسفانه برخی دامداری ها استفاده می نمایند همین طور جلوگیری از حضور دام ها به درون دریاچه نیز مهمست.
وی در مورد ذرات معلق جامد و مایع در جو بیان کرد: ذرات ریزی که قطری کمتر از ۲.۵ میکرون دارند با وجود اینکه مقدار آنها از ذرات درشت کمتراست اما به شدت خطرناک تر هستند خصوصاً در بروز بیماریهای مختلف قلبی، عروقی و تنفسی چون آسم. بیماریهای ویروسی را به شدت افزایش داده و بوسیله انتقال میکروب و عوامل بیماری زا از یک منطقه به منطقه دیگر برده و احتمال بیماریها را می افزایند.
وی، اضافه کرد: ریزگردها بر روی فیزیولوژیک گیاهان، انعکاس، نور و سیستم فتوسنتز گیاهان تأثیر گذار هستند منشأ اصلی ریزگردها رسوبات حاوی نمک است که در رخساره های تالاب ۸۰ درصد از رخساره ها حاوی نمک و ذرات ریز خطرناکی هستند. این ذرات حاوی کلراید سولفات و فلزات سنگین چون جیوه، سرب، ارسنیک و غیره هستند که ناشی از رسوبات آب دریاچه است و بر اکولوژی محیط زیست و تمام جانداران اثرات مخربی خواهد داشت.
هزاران چاه غیر مجاز در حوضه آبریز دریاچه های طشک و بختگان راه اندازی شده است که موجب کاهش آب رودخانه کر شده است رئیسی یادآوری کرد: خشکی تالاب ها را نباید به گردن خشکسالی بیندازیم قبل تر از این هم خشکسالی هایی اتفاق افتاده اما در وضعیت مشابه تمام آبی که وارد دریاچه می شد فقط از بارش نبوده و اقداماتی که ما انجام دادیم خشکی کامل دریاچه را رقم زده است، بطور مثال هزاران چاه غیر مجاز در حوضه آبریز دریاچه های طشک و بختگان راه اندازی شده است که موجب کاهش آب رودخانه کر شده است.
وی افزود: قبلاً سیلاب هایی که دشت مرودشت را در بر می گرفت دریاچه را پر می کرد اما از سال ۸۶ که سد سیوند و سد ملاصدرا راه اندازی شد، هدف سد سیوند جلوگیری از غرقاب شدن مرودشت بود و باید پس از هر سیلاب آب آن برای دریاچه ها تخلیه می شد.
به گفته این کارشناس و استاد دانشگاه، سد ملاصدرا نیز با هدف برقابی راه اندازی شده و بعد از تامین برق آب، قسمتی از آب آن باید برای دریاچه ها رهاسازی شود.
این در حالیست که مدتی پیش رئیس اداره محیط زیست شهرستان بختگان برداشت بی رویه آب از منابع آب زیرزمینی و افت شدید سفره ها، مدیریت بهینه و هدایت رواناب ها به سمت تالاب، ایجاد کمربند سبز بمنظور پیش گیری از انتشار ذرات گرد و غبار در حاشیه تالاب بختگان را یاد شده قرار داد و بر لزوم پیگیری رهاسازی مجدد حقابه امسال و بررسی وضعیت اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی حاشیه نشینان بعد از خشکیدگی این تالاب ها پرداخت.
طباطبایی همین طور با اشاره به جامعیت و پویایی چرخه طبیعت، بر لزوم مدیریت جامع و یکپارچه از بالادست حوضه آبخیز این تالاب ها تصریح کرد.
با این حال مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس قبل از این ضمن اشاره به اختلاف نظرهای موجود در تعریف تالاب ها در بعضی از دستگاهها معتقد می باشد که جدا کردن تالاب ها تحت عناوین مرداب و لجنزار و غیره درست نیست و در بخشنامه اجرائی تبصره ۲- ماده ۲ قانون اراضی مستحدث و ساحلی تعریفی از تالاب ها آمده که دقیقاً با تعریف کنوانسیون رامسر مطابقت دارد و تعریف جامعی است. همین طور به صراحت در بند الف ماده ۱ گفته شده حریم عبارتست از اراضی که از یک سمت به دریاچه و یا تالاب محدود است که البته خود تالاب در برگیرنده مفهوم دریاچه هم هست و آوردن کلمه دریاچه برای تاکید بوده پس اینکه گاهی در تعیین بستر و حریم تالاب ها تفاسیری ارائه می شود که در بر گیرنده سایر انواع تالاب ها نیست کاملاً اشتباه و مغایر قانون است.
ظهرابی کارکردهای تالاب ها را برشمرد و با اشاره به تأثیرات آن بر تعدیل شرایط آب و هوایی گفت دیر زمانی است در حاشیه تالاب بختگان انجیرستان های دیم بدون ذره ای آبیاری به ثمر می نشست اما امروز می بینیم که این انجیرستان ها اگر آبیاری نشوند خشک خواهند شد.
وی همین طور کارکردهای تالاب را کنترل سیل، حفاظت از تنوع زیستی، تفرج گردشگری، تامین غذا ذخیره کربن، تجزیه و جمع آوری جذب و نگهداشت آلاینده ها برشمرد و اضافه کرد: در ارتباط با حفظ تنوع زیستی امروز با خشک شدن تالاب ها شاهد کاهش جمعیت پرندگان آبزی و کنار آبزی هستیم و همین طور دریاچه بختگان و تالاب مهارلو مثال بارز و جذب و نگهداشت آلاینده ها هستند و این مساله مشهود است در سایر تالاب هایی که در بالادست آن کارهای انسانی در حال وقوع است نیز اینچنین است و با حذف دریاچه لطمه های بسیار جدی می تواند برای سلامتی مردم و سایر اجزای محیط زیست به وجود آید.
وی از دیگر کارکردهای تالاب تغذیه آب های زیرزمینی، جلوگیری از شور شدن اراضی کشاورزی و شور شدن چاه های آب کشاورزی که در این مورد نیز برای مثال واضح می می توان به شوری اراضی و چاه های آب حاشیه تالاب بختگان اشاره نمود.
فرونشست زمین از نتایج کم آبی و خشک شدن تالاب ها
وی افزود: از بین رفتن آبخوان ها، فرونشست آنها که اخیراً در شرق دریاچه مهارلو اتفاق افتاده و از نتایج کم آبی و خشک شدن تالاب هاست.
ظهرابی در ادامه اظهار نمود: استان فارس از دیرباز اهمیت ویژه ای برای تنوع زیستی قائل بوده و حفاظت از تنوع زیستی یکی از با اهمیت ترین ماموریت های محیط زیست فارس بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس خلاصه ای از اقدامات حفاظتی انجام شده برای احیای تالاب ها را برشمرد و اظهار داشت: برای احیای تالاب ها ابتدا نیاز به سیاستگذاری، برنامه ریزی و انجام مطالعاتی بود که باید مبنای کار قرار می گرفت، این اقدامات آغاز شد و تدوین برنامه مدیریت زیست بومی که خود از ضروریات بود در سطح ملی در قالب برنامه های چهارم تا ششم توسعه انجام شد و برمبنای آن برنامه های احیای تالاب توسط سازمان حفاظت محیط زیست تهیه شد مطالعه آب مورد نیاز محیط زیستی برای تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب نیز در دست اقدام است.
ظهرابی اضافه کرد: تهیه برنامه های آموزشی فرهنگ سازی و آماده سازی اذهان عمومی برای انجام اقدامات احیایی نیز ضروری بود که برنامه ریزی های لازم انجام و کارهای چون آماده سازی بسترهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در قالب این برنامه ها صورت خواهد گرفت.
تدوین برنامه های عملیاتی و مطالعاتی طی ۲ طرح مختلف در دست اجرا
طرحی ملی و استانی تحت عنوان طرح ملی حفاظت و احیای تالاب های فارس تهیه شده که از سال ۹۵ شروع شده و اعتبار آن نیز در سال ۹۶ تامین شده و در این سال ها ادامه یافته است، همین طور طی طرحی با همکاری دانشگاه شیراز برنامه عملیاتی ساختار احیای تالاب ها تهیه شده و ستاد احیای تالاب ها نیز در استان تشکیل شده و برای اجرائی شدن برنامه های ستاد و احیای تالاب قراردادی با دانشگاه شیراز بعنوان دبیرخانه احیای تالاب ها تدوین شده است.
ظهرابی اظهار داشت: مقرر است برنامه مدیریت زیست بومی برای احیای تالاب به روز رسانی شده و مطالعات علمی مورد نیاز بمنظور اجرای راهکارها و تهیه پلان اجرائی صورت گیرد و میزان اثربخشی هر یک از این فعالیت ها و میزان هزینه مورد نیاز برآورد شود و در صورت نیاز اقدامات تکمیلی نیز به آن افزوده و اعلام گردد و در نهایت به تصویب ستاد احیای تالاب های استان رسانده شود.
این مسئول افزود: خوشبختانه سیاست ها و برنامه ریزی های راهبردی برای احیای تالاب ها در سطح سازمان حفاظت محیط زیست با زحمات بسیار زیاد همکارانمان انجام و قانون حفاظت از تالاب ها و بخشنامه اجرائی نیز تهیه شده و به تصویب هیئت دولت رسیده است. ساختارهای لازم چه در سطح محلی بعنوان کمیته های محلی، در سطح استانی بعنوان ستاد احیای تالاب های استانی و در سطح ملی و در بالاترین سطح مدیریتی کشور شکل گرفته است. برنامه های مدیریت زیست بومی پریشان و بختگان تهیه شده است، برنامه پریشان بازبینی شده و الان توسط دانشگاه شیراز در حال نهایی شدن است و پلان اجرائی آن به زودی به ستاد اجرائی تحویل خواهد شد.
مدیر کل محیط زیست فارس بیان کرد: برای تالاب های مهارلو و کافتر نیز باتوجه به برنامه مدیریت زیست بومی بیشتر اقدامات همچون برگزاری کارگاه های مورد نیاز انجام و برنامه آن در دست نگارش است و نیاز آبی زیست محیطی آن نیز برآورد شده است.
به گفته مدیرکل محیط زیست استان فارس، نیاز آبی تالاب پریشان در دست اجرا بوده که به سبب عدم توانایی مجری به سال آینده موکول شده است، ازسویی آلودگی تالاب مهارلو نیز یکی از اولویت های اداره حفاظت محیط زیست فارس بود که به جدیت مورد پیگیری قرار|گرفت و تا حدود زیادی از اقدامات لازم انجام شد و قسمتی از آن نیز به زودی اجرا می گردد.
ظهرابی عنوان کرد: در بستر حریم تالاب کافتر نیز متأسفانه حریم و بستر ورودی رودخانه شادکام بطور کامل مورد تصرف قرار گرفته بود که با همکاریهای مردم و مسئولان شهرستانی توانستیم این قسمتی از اراضی را خلع ید و دایک هایی را که به وجود آمده بود تخریب نماییم، گرچه این اقدام بسیار پیچیده و سخت بود اما خوشبختانه در سایه همت همکاران صورت گرفت در ضمن دو سال قبل نیز موفق شده ایم این حق آبه بختگان را اخذ، حفاظت و به سالم ترین پروسه به تالاب برسانیم. برنامه کشاورزی پایدار نیز از اولویت های آتی این اداره کل است که امسال برای حوزه های آبخیز در حال تدوین و اجرائی شدن است.
او اشاره کرد: اقدام مهم و باارزش دیگری که انجام شده تعیین حریم و بستر تالاب پریشان و ستاندن سند بوده است که می توان گفت در سطح کشور این اقدام بی سابقه و نمونه بوده است. لایروبی های آن نیز انجام شده و اثرات زیست محیطی انتقال آب از سد نرگسی نیز توسط دانشگاه تهران در دست مطالعه و بررسی است که طبق گزارش نهایی و باتوجه به جمع بندی های انجام شده اعلام نموده اند فعلاً از لحاظ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مشکلی برای انتقال آب از این سد وجود ندارد.
به هر حال تالاب های استان فارس هنوز تا احیا فاصله بسیاری دارند، فاصله ای که فقط با دغدغه مندی مردم و در عین حال تصمیمات ملی و کاربردی قابل کاستن است. این روزها تالاب های فارس کم جان هستند و صدایشان هم کمتر به گوش متولیان امر در سطح کشور می رسد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب