یکی از مخرب ترین صدمه های خشکسالی گریبانگیر گیاهان
پرشین رز: یک متخصص اکولوژی گیاهی ضمن اشاره به دشواری بسیار زیاد احیای پوشش گیاهی زیستگاه های تخریب شده اظهار داشت: حتی در بهترین حالت تنها میتوان نیمی از یک زیستگاه گیاهی را احیا کرد.
دکتر احمدرضا محرابیان در گفتگو با ایسنا همزمان با « روز جشن گیاهان » (۱۸ ماه می ) ضمن اشاره به تاثیرات خشکسالی بر اقلیم اظهار نمود: خشکسالی بر همه مولفه های فیزیکی محیط زیست مانند زمین شناسی، خاک، هیدرولوژی و...، مولفه های زیستی مثل موجودات زنده و چرخه های زیستی و برهمکنش های عوامل زیستی و غیر زیستی موثر خواهد بود.
این گیاه شناس با اشاره به اینکه گیاهان بسته به گونه، ساختار ژنتیکی و فیزیولوژیک و نوع منطقه جغرافیایی تاب آوری متفاوتی را در مقابل خشکسالی نشان می دهند، اظهار داشت: این وضعیت در نهایت حذف بعضی از گونه ها را به دنبال خواهد داشت.
این دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه به مبحث چرخه رویشی و تولید مثل گیاهان اشاره و اظهارکرد: آنها در شرایط نامطلوب نمی توانند چرخه رویشی و زایشی خویش را به پایان برسانند و در نهایت گرفتار ضعف فیزیولوژیک و اختلال در چرخه های زیستی می شوند.
محرابیان از دیگر تاثیرات خشکسالی بر گیاهان را کاهش مقاومت انواع گونه های گیاهی در مقابل تنش هایی محیط زیستس مانند آفات، دمای بالا، رقیبان زیستی و... اشاره نمود.
این دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی همینطور با اشاره به اینکه «بردباری و سازگاری» گونه ها در مقابل تنش و محیطی متفاوت می باشد، اضافه کرد: برخی گونه ها دامنه بردباری وسیعی دارند و می توانند شرایط و نوسانات شدید اقلیمی و خشکسالی را تحمل کنند ازاین رو صدمه نمی بینند اما گونه های نادر، اندمیک و انحصاری ( بوم زاد یا گونه های مختص به یک منطقه جغرافیایی) بیشتر از سایر گونه ها حساس و صدمه پذیر هستند.
محرابیان در ادامه گونه های گیاهی صدمه پذیر را میراث های طبیعی باستانی دانست و اظهار داشت: این گیاهان حاوی ذخایر ژنتیکی با ارزشی هستند که در صورت کم توجهی، برای همیشه این مخلوقات با ارزش منحصر به فرد خداوندی را از دست خواهیم داد.
انقراض گونه های انحصاری، یکی از مخرب ترین صدمه های خشکسالی
وی تصریح کرد: از دست دادن این گیاهان یکی از بزرگترین صدمه های خشکسالی برای بشر است این در حالیست که خیلی از گونه های انحصاری در دنیا در معرض خطر انقراض قرار دارند و یا منقرض شده اند.
این گیاه شناس «حضور گونه های مهاجم و فرصت طلب» را یکی دیگر از نتایج خشکسالی دانست و اظهار داشت: این گونه ها بعنوان گونه های فرصت طلب از شرایط نامساعد رخ داده استفاده می نمایند و به تدریج با گونه های بومی جایگزین می شوند.
محرابیان اضافه کرد: بر هم خوردن تعادل بوم سازگان ناشی از خشکسالی اثر منفی بر زندگی بشر بوم سازگانخواهد گذاشت و افزود: خشکسالی بر ذخایر آبی و آبخوان ها تأثیر منفی می گذارد، سبب اختلال در کشاورزی می شود و مشکلات مختلف اقتصادی را به بشر تحمیل می کند و در نهایت امنیت غذایی بشر به دلیل کاهش کشاورزی و کمبود مواد غذایی در معرض خطر قرار می گیرد.
برای کاهش شدت تخریب پوشش گیاهی چه کنیم؟
این دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی به اقدامات انجام شده برای مدیریت تغییر اقلیم و خشکسالی با هدف کاهش شدت تخریب پوشش گیاهی اشاره نمود و اظهار داشت: در این روش چندین گام وجود دارد؛ نخست کاهش سایر فشارها و تنش های منفی بر محیط زیست است. در این شرایط با انجام اقداماتی چون مدیریت بهره برداری از منابع طبیعی و پیشگیری از تخریب بوم سازگان ها از تحمیل شرایط شدیدتر جلوگیری نماییم تا فشار مضاعفی بر گیاهان تحمیل نشود سپس با اعمال نگاههای سازگارمآبانه در مدیریت محیط زیست اقدامات حفاظت زیستگاه را اجرا نماییم.
وی محیط زیست را مبحثی فراسرزمینی و یکپارچه دانست و تصمیم گیری جامع، قاطع و هماهنگ همه کشورها در مدیریت محیط زیست و کاهش تولید گازهای گلخانه ای را از شروط اساسی در این مدیریت عنوان نمود.
محرابیان با تأثیر آگاه سازی مردم بر محافظت از طبیعت اظهار داشت: آگاهی مردم در زمینه اهمیت محیط زیست و ارزش های بسیار گسترده طبیعت سبب کمک خودجوش آنان به دولت ها و پشتیبانی از طبیعت می شود.
این دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی تشریح کارکردهای مهم و متنوع همه گونه های گیاهی به مردم را بر محافظت از گونه های مختلف گیاهی موثر دانست و با بیان مثالی از مفهوم ارزش واقعی یک درخت از منظر اقتصاد بوم شناختی اظهارکرد: یک درخت در برای خیلی از افراد فرضا ۱۰ متر مکعب چوب و معادل ۲۰ میلیون تومان خواهد بود. اگر با مستندات علمی تشریح شود که یک درخت در سال چقدر می تواند اکسیژن تولید نماید، چه تعداد پرنده را در خود پناه دهد، چه میزان رطوبت هوا و سفره های آب زیر زمین را را در خود نگه دارد، با تبدیل همه این موارد به عدد و محاسبه رقم ارزش واقعی یک درخت، محافظت از آن توجیه بسیار بالایی پیدا می کند.
اما و اگرهای بیابان زایی
این دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی به بیان تعریفی از مفهوم بیابان پرداخت وگفت: بیابان ها یکی از بوم سازگان های طبیعی کره زمین هستند که میلیونها سال طبق تحولات و پویایی طبیعت بوجود آمده اند. بدین جهت نباید بعنوان یک پدیده یا زیستگاه منفی به آنها نگاه نماییم. همان گونه که جنگل برای ما ارزش دارد، بیابان هم میلیونها سال وجود داشته و با ارزش است.
محرابیان درباره اصطلاح «بیابان زایی» اشاره نمود و توضیح داد: بیابان زایی زمانی به کار می رود که یک منطقه دارای پوشش گیاهی و شرایط بوم شناختی مناسب، گرفتار تخریب شده باشد و به علت عدم کارکردهای اکولوژیک، تخریب پوشش گیاهی و تغییرات اقلیمی به سرزمینی بایر و خشک تبدیل گشته باشد.
وی تصریح کرد: تنها وقتی حق داریم از واژه بیابان زدایی استفاده نماییم که شرایط بیابانی شدن (به مفهوم تخریب زیستگاه و عدم تعادل بوم شناختی) از فعالیتهای منفی انسان منشاء گرفته باشد ازاین رو این مناطق جهت فرایندهای احیاء بوم شناختی توجیه دارند اما تغییر در شرایط بیابان های طبیعی و استفاده از واژگان بیابان زدایی در بیابان های طبیعی (بیوم طبیعی بیوسفر) با اصول بوم شناختی مطابقت ندارد.
احیای زیستگاه های تخریب شده
محرابیان در ادامه درباره نحوه احیای پوشش گیاهی توضیح داد و اظهار داشت: در بعضی مواقع بشر با تخریبی کوچک تنها کمی از پوشش گیاهی زیستگاه را از بین می برد. در این موارد با اقدمات مدیریتی و نظارتی امکان احیاء وجود خواهد داشت. مثل نظارت و پشتیبانی از فرایندهای خوداحیای طبیعت که سبب بهبود شرایط زیستگاه می شود اما گاهی یک زیستگاه به حدی تخریب شده که ساختار و عملکرد خویش را از دست داده است ازاین رو اقدامات مدیریتی سنگین و اقدامات پیچیده ای را می طلبد.
وی درباره احیای زیستگاه های کاملا تخریب شده اظهارکرد: در گام نخست باید شناخت دقیقی از پوشش گیاهی منطقه، نوع گونه ها و فرایندهای آن منطقه که سبب پایدار نگه داشتن آن زیستگاه بوده، وجود داشته باشد. بوم سازگان تا بازسازی زیستگاه برپایه الگوهای طبیعی خود زیستگاه میسر می شود. احیای شرایط خاک با استفاده از میکروارگانیسم هایی مانند قارچ ها، جلبک ها و باکتری های موجود در خاک و حفاظت چرخه های بوم شناختی خاک و کاشت گونه های پرستار به تدریج شرایط زیستگاه را مساعد می کند تا فرایندهای بوم شناختی زیستگاه به تعادل و ثبات برسند و پویایی آن از سر گرفته شود.
احیای صد درصدی زیستگاه ها امکان پذیر نیست
این گیاه شناس در ادامه به مبحث بازگشت بوم سازگان به ساختار اولیه خود پیش از تخریب پرداخت و توضیح داد: تعادل زیستگاه ها و گونه های گیاهی میراث میلیونها سال تحولات طبیعی و هدیه خداوند هستند. با تخریب یک منطقه مرتعی غنی طی ۱۰ سال، توقع احیای کامل منطقه در دوره کوتاه و با انجام اقدامات محدود دور از منطق بوم شناختی است ازاین رو قطعا نمی توانیم بوم سازگان را به شرایط اولیه خود برگردانیم.
محرابیان به موفق ترین تجربه های احیایی بوم سازگان ها اشاره نمود و اظهار داشت: در بهترین حالت بخشی از زیستگاه و فرایندهای آن احیا می شوند که دستیابی به این موفقیت غالبا بسیار دشوار است. این عدم موفقیت به علت پیچیدگی بسیار بالای فرایندهای اکولوژیک و نقص دانش بشر در این حوزه است.
انواع گیاهان مورد استفاده برای احیای پوشش گیاهی
این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی درباره انواع گونه های گیاهی برای احیای پوشش گیاهی در مناطق مختلف اظهارکرد: طبیعت به صورت دائم درحال دگرگونی است و امکان دارد گونه ای که هم اکنون برای کشت مناسب تشخیص داده می شود، ۱۰ سال دیگر این توانایی را نداشته باشد ازاین رو انتخاب گونه باید متناسب با شرایط پویایی بوم شناختی باشد.
نسبت به محیط زیست متعهد باشیم
محرابیان در انتها ضمن تاکید باردیگر بر اهمیت آگاهی بخشی به مردم و تأثیر آن بر محیط زیست تصریح کرد: امروزه تعهد باید در مقابل طبیعت اافزایش یابد شود اما پیش شرط افزایش آن، آگاهی بخشی است. در این حوزه محققان دانشگاهی، متخصصان، دولت ها و تشکل های غیر مردمی می توانند نقش داشته باشند.
منبع: persianrose.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب