تنوع زیستی و برنامه های جهانی پیش رو
به گزارش پرشین رز، بر مبنای ارزیابی جهانی IPBES سال 2019 حدود یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در جهان در معرض خطر انقراض قرار داشتند؛ هشداری که ما را در آستانه ششمین انقراض بزرگ قرار داده که منشا انسانی دارد.
به گزارش پرشین رز به نقل از مهر، اسکندر زند، رئیس پیشین سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و عضو شورایعالی محیط زیست در یادداشتی اختصاصی در حوزه «اهمیت تنوع زیستی» برای خبرگزاری مهر نوشت، تنوع زیستی یا «گوناگونی زیستی» به مجموعه تمام اشکال حیات بر روی کره زمین، در ۳ سطح ژنتیکی، گونه ای و زیستگاهی اطلاق می شود. این تنوع، بنیان پایداری حیات بر زمین است و کارکردهای حیاتی مختلفی دارد همچون تأمین غذا، دارو و مواد خام، تنظیم اقلیم و چرخه آب، گرده افشانی گیاهان، حاصلخیزی خاک و ایجاد تعادل در اکوسیستم ها.
بدون تنوع زیستی، نظام های طبیعی از کار افتاده و امنیت غذایی، سلامت انسان و توسعه پایدار با خطر جدی مواجه خواهد شد.
عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی
با وجود نقش حیاتی آن، تنوع زیستی در دهه های اخیر با بحران بی سابقه ای روبه رو شده است. بر اساس گزارش پلت فرم بین دولتی علم و سیاست در حوزه تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی (IPBES)فعالیت های انسانی عامل اصلی این کاهش هستند.
مهم ترین عوامل تهدیدکننده عبارتند از:
۱. تغییر کاربری اراضی و تخریب زیستگاه ها (نظیر جنگل زدایی، شهرنشینی و گسترش کشاورزی صنعتی) بزرگ ترین عامل کاهش تنوع زیستی.
۲. بهره برداری بیش از اندازه از منابع طبیعی مانند صید بی رویه و برداشت بی رویه چوب.
۳. تغییرات اقلیمی که سبب دگرگونی زیستگاه ها و نابودی گونه های حساس می شود.
۴. آلودگی های شیمیایی همچون سموم، پلاستیک ها و مواد مغذی اضافی در آب ها.
۵. گونه های مهاجم غیربومی که توازن زیست بوم های طبیعی را بر هم می زنند.
بر اساس ارزیابی جهانی IPBES در سال ۲۰۱۹ میلادی حدود یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در سرتاسر جهان در معرض خطر انقراض قرار داشتند که رقمی بی سابقه در تاریخ بشر محسوب می شود. این اخطار جهانی مبین آن است که ما در آستانه ششمین انقراض بزرگ قرار گرفته ایم که بر خلاف ۵ انقراض قبلی منشأ انسانی دارد.
برنامه آیچی و علل ناکامی آن
در پاسخ به بحران جهانی کاهش تنوع زیستی، در سال ۲۰۱۰ کشورهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی (CBD) در شهر «ناگویا» ژاپن «برنامه استراتژیک ۲۰۱۱–۲۰۲۰» را با ۲۰ هدف آیچی تصویب کردند. این اهداف شامل کاهش فشار بر اکوسیستم ها، صیانت از زیستگاه ها، ادغام ارزش های تنوع زیستی در سیاستگذاری ها و استفاده پایدار از منابع بود.
با این حال، گزارش ارزیابی جهانی در سال ۲۰۱۹ نشان داد که هیچیک از اهداف آیچی بطور کامل محقق نشدند. علل اصلی این ناکامی عبارت بودند از نبود تعهد اجرائی قوی، ضعف در پایش و ارزیابی، تأمین ناکافی منابع مالی و عدم ادغام واقعی ملاحظات زیست محیطی در برنامه های توسعه اقتصادی کشورها.
برنامه پسا
۲۰۲۰: چارچوب جهانی تنوع زیستی کومینگ – مونترآل
پس از پایان برنامه ۱۰ ساله آیچی، جامعه جهانی در دسامبر ۲۰۲۲ طی پانزدهمین کنفرانس اعضای کنوانسیون تنوع زیستی در کومینگ (چین) و مونترآل (کانادا)، «چارچوب جهانی تنوع زیستی پسا ۲۰۲۰» را تصویب کرد. این چارچوب که به «توافق کومینگ–مونترآل» مشهور است، چشم انداز جدیدی تا سال ۲۰۵۰ ترسیم می کند.
هدف طولانی مدت آن دستیافتن به «هم زیستی هماهنگ انسان و طبیعت» است و برمبنای آن ۲۳ هدف عملیاتی تا سال ۲۰۳۰ تعیین شده اند.
این اهداف که در ۳ گروه دسته بندی شده اند، عبارتند از:
الف) اهداف در رابطه با کاهش تهدیدات برای تنوع زیستی
۱. تضمین آمایش مکانی یکپارچه بر پایه تنوع زیستی و مدیریت تغییر کاربری اراضی خشکی و دریایی
۲. بازسازی حداقل ۳۰ درصد از اکوسیستم های تخریب شده تا سال ۲۰۳۰
۳. حفاظت مؤثر حداقل ۳۰ درصد از زیستگاه های تخریب شده دارای اهمیت تنوع زیستی
۴. توقف انقراض گونه های به شدت تهدید شده و حفظ تنوع ژنتیکی درون و بین جمعیت ها
۵. تضمین بهره برداری پایدار، قانونی و ایمن از گونه های وحشی
۶. مدیریت، کنترل و ریشه کنی گونه های مهاجم غیربومی و کاهش سرعت معرفی آنها
۷. کاهش آلودگی به سطحی که برای تنوع زیستی زیان آور نباشد (شامل کاهش هدر رفت عناصر غذایی و مصرف سموم)
۸. کاهش اثرات تغییر اقلیم و اسیدی شدن اقیانوس ها بر تنوع زیستی و افزایش تاب آوری
ب) اهداف در رابطه با برآوردن نیازهای مردم از راه بهره برداری پایدار و اشتراک منافع
۹. تضمین مدیریت پایدار بهره برداری گونه های وحشی با منافع اجتماعی، اقتصادی و محیطی
۱۰. تضمین پایداری مدیریت قسمتهایی مانند کشاورزی، شیلات، جنگلداری
۱۱. ارتقاء خدمات اکوسیستمی برای مردم (هوا، آب، خاک، کاهش مخاطرات)
۱۲. بهبود فضاهای سبز و آبی شهری، افزایش دسترسی و پیوستگی اکولوژیک
۱۳. تسهیم عادلانه منافع ژنتیکی و اطلاعات دیجیتال در رابطه با منابع ژنتیکی
ج) اهداف در رابطه با ابزارها و راهکار ها برای اجرا و نهادسازی
۱۴. ادغام ارزش های تنوع زیستی در سیاست ها، بخشنامه ها و فرآیندهای توسعه
۱۵. اجبار شرکتها و نهادهای مالی به افشای مخاطره، وابستگی و آثار تنوع زیستی
۱۶. توانمندسازی مردم و کاهش ضایعات غذا و الگوهای مصرف ناپایدار
۱۷. ظرفیت سازی برای ایمنی زیستی، مدیریت بیوتکنولوژی و دسترسی / تسهیم منافع
۱۸. حذف یا اصلاح مشوق های مضر برای تنوع زیستی (به ویژه یارانه ها)
۱۹. افزایش منابع مالی داخلی و بین المللی برای اجرای اهداف
۲۰. تقویت همکاری علمی، فناوری، انتقال و نوآوری برای تنوع زیستی
۲۱. فراهم سازی داده ها و دانش برای سیاست گذاران، پژوهشگران و جامعه عمومی
۲۲. تضمین مشارکت برابر جوامع بومی، زنان، جوانان و افراد دارای معلولیت در پروسه تصمیم گیری
۲۳. تضمین رویکرد جنسیتی در اجرای چهارچوب، مشارکت و دسترسی برابر به منابع
امیدواریم که با گفتمان سازی، جریان سازی و شبکه سازی درست و بموقع، جامعه جهانی و بخصوص کشور عزیزمان ایران در انتهای دوره زمانی این برنامه، موفقیت قابل قبولی داشته باشد.
حرف آخر اینکه بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی مانند صید بی رویه و برداشت بی رویه چوب. این اخطار جهانی مبین آن است که ما در آستانه ششمین انقراض بزرگ قرار گرفته ایم که بر خلاف ۵ انقراض قبلی منشأ انسانی دارد. تضمین رویکرد جنسیتی در اجرای چهارچوب، مشارکت و دسترسی برابر به منابع امیدواریم که با گفتمان سازی، جریان سازی و شبکه سازی درست و به موقع، جامعه جهانی و بویژه کشور عزیزمان ایران در آخر دوره زمانی این برنامه، موفقیت قابل قبولی داشته باشد.
منبع: persianrose.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب