گزارش مهر؛
۲۰۰ هزار تن خاک آلوده به مازوت در پناهگاه حیات وحش
به گزارش پرشین رز ۲۰۰هزار تن خاک آغشته به مازوت در گودال معروف به چاله سیاه از دهه۶۰ تابحال بر دل پناهگاه حیات وحش قمیشلو سنگینی می کند و محیط زیست اصفهان طرح امحای خاک های آلوده این منطقه را متوقف کرده است.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- ندا سپاهی: طرح تولید سیمان از خاک های آلوده و ضایعات نفتی پالایشگاه اصفهان که بعد از ۶ سال تحقیق، دو سال اجرای پایلوت توسط اساتید دانشگاه پیام نور و تأیید سازمان حفاظت محیط زیست در بهمن ماه ۱۳۹۷ برای اولین بار در کشور در مقیاس صنعتی اجرایی شد و قرار بود با این طرح ضایعات نفتی شرکت پالایش نفت جمع آوری و بعنوان خوراک در کارخانه سیمان اردستان استفاده شود، از دو سال پیش متوقف شده است.
پیگیری های خبرنگار مهر حاکی می باشد بیشتر از ۲ هزار تن ضایعات نفتی داخل محوطه پالایشگاه و حدود ۲۰۰ هزار تن (۱۳۰ هزار مترمکعب) خاک آغشته به مازوت در محدوده پناهگاه حیات وحش قمیشلو در مرز بین جهادآباد و پالایشگاه که از دهه ۶۰ و دوره جنگ ایران و عراق در گودالی معروف به چاله سیاه تخلیه شده بود، همچنان در محیط رها است و با گذشت ۴۰ سال از این مشکل، نه تنها این لکه از دامن طبیعت پاک نشده که شوربختانه محیط زیست در مقابل آن سکوت کرده است.
حجم پسماندهای بلاتکلیف نفتی سیاه چاله اساسا آلودگی آب های زیرزمینی، آلودگی هوا و آلودگی های خاک را به دنبال خواهد داشت
تحقیقات نشان داده لجن اسیدی و ضایعات نفتی دارای (Total Petroleum Hydrocarbons) یا هیدروکربن های (PAHs) و هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای است که به ۱۶ گروه آلاینده تقسیم می شود و تک تک آنها بر سلامت انسان اثر می گذارد. برخی از هیدورکربن های آروماتیک مانند بنزوآلفا پیرن سرطان زا است و از خطرناک ترین آلاینده های زیست محیطی شناخته می شود. پسماندهای نفتی به قول کارشناسان اثر آلایندگی بسیار وحشتناکی بر محیط دارد و بخار اسیدی حاصل از آن، در فاصله چند ده متری به پوست و ریه های انسان صدمه می زند.
هرچند تابحال مطالعاتی درباره تاثیر آلودگی های نفتی بر منابع آب زیرزمینی منطقه نشده اما آنطور که مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: حجم پسماندهای بلاتکلیف نفتی سیاه چاله اساسا آلودگی آب های زیرزمینی، آلودگی هوا و آلودگی های خاک را به دنبال خواهد داشت
سید رحمان دانیالی که در دوران مدیریتش بارها درباره وجود ضایعات نفتی اطراف اصفهان اخطار داده بود و طرح پژوهشی امحای پسماندهای پالایشگاه در سیمان اردستان در دوره او آغاز شد، اظهار می کند: در آن زمان مجوز اجرای طرح در مقیاس صنعتی صادر شد و حدود ۵۰۰ تن از این پسماند به کارخانه سیمان اردستان منتقل و استفاده شد که موفقیت آمیز بود. نتیجه پژوهشها بعنوان یک افتخار ملی اجرایی شد و نتایج را اطلاع رسانی کرده و به سازمان فرستادیم که از سازمان هم تاییدیه گرفت اما من که رفتم، این پروژه را متوقف کردند و نه تنها پیگیری و زحمات دلسوزانه نخبگان دانشگاهی را به هیچ انگاشتند بلکه کل فرایند به سمت شرکتهای خصوصی سوق داده شد.
او اضافه می کند: هزاران تن خاک آلوده بلا تکلیف مانده فقط به جهت اینکه اقداماتی را که در دوره قبل شده، بی ارزش جلوه دهند. از طرف دیگر خاک آلوده به نفت، پسماند ویژه شمرده می شود که این برای برخی درآمد دارد و این که نمی خواهند پسماند، ساماندهی پیدا کند برای این است که برای عده ای نان دارد یا حداقل درآمدزا است بدین جهت نمی خواهند کاری صورت گیرد.
محیط زیست کارشکنی می کند
در همین پیوند صدیقه واعظی فر استاد شیمی و مهندسی بیومواد، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور استان اصفهان و مجری پروژه امحای خاک های آلوده پالایشگاه اصفهان به خبرنگار مهر می گوید: از سال ۱۳۸۸ تحقیقات بر روی خاک های آلوده به مواد نفتی شرکت پالایش نفت اصفهان را آغاز کردیم. فناوری استفاده از خاک های آلوده به مواد نفتی در فرایند تولید سیمان در کشورهای پیشرفته دنیا نظیر کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی وجود دارد.
تیم پژوهشی ما با انجام آزمایشات و تحقیقات گسترده موفق به بومی سازی دانش فنی استفاده از لجن های نفتی در فرایند تولید سیمان از راه مهندسی معکوس تکنولوژی کمپانی لافارج آلمان شد و توانست لجن های نفتی و خاک های آلوده به نفت را در خلال یک فناوری پیشرفته به سیمان تبدیل کند. تیم ما چندین سال روی این پروژه وقت گذاشت تا سال ۱۳۹۵ دانش فنی را نهایی و از راه مهندسی معکوس موفق به بومی سازی فناوری شدیم و طرح را به اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان عرضه دادیم.
هزاران تن خاک آلوده بلا تکلیف مانده فقط به جهت اینکه اقداماتی را که در دوره قبل شده، بی ارزش جلوه دهند. از طرف دیگر خاک آلوده به نفت، پسماند ویژه شمرده می شود که این برای برخی درآمد دارد و این که نمی خواهند پسماند، ساماندهی پیدا کند برای این است که برای عده ای نان دارد یا حداقل درآمدزا است. بدین جهت نمی خواهند کاری صورت گیرد
وی می افزاید: این طرح در دوره ظهرابی مدیرکل وقت محیط زیست چند مرتبه در شورای پژوهشی اداره کل که متشکل از اساتید دانشگاه ها بود، بررسی گردید و اجازه اجرای طرح در مقیاس پایلوت را به ما دادند. پایلوت را با پنج تن خاک آلوده نفتی در سیمان اردستان اجرا کردیم. نتایج آن بسیار رضایت بخش بود. مدیرکل وقت چند کارشناس متخصص را برای نظارت بر روی پروژه مأمور کردند تا جایی که حتی در ارتفاع ۱۲۵ متری از سطح زمین کارشناسان برای آنالیز دودکش خروجی کارخانه سیمان به اتفاق مأموران آزمایشگاه معتمد محیط زیست با من بالا می آمدند و نمونه گیری می کردند.
این استاد دانشگاه و فعال حوزه محیط زیست ادامه می دهد: نتایج طرح پایلوت را مستندسازی کرده و به شورای پژوهشی اداره کل عرضه کردیم و برای اجرای طرح در مقیاس صنعتی تاییدیه گرفتیم. اجرای صنعتی طرح به دوره مدیریت آقای دکتر دانیالی مدیرکل سابق رسید. که مجدد چهار جلسه شورای پژوهشی تشکیل شد و ما با عرضه مستندات از طرح دفاع کردیم و اداره کل مجوز نخستین اجرای صنعتی را با ظرفیت ۵۰۰ تن در کارخانه سیمان اردستان به ما داد و در روز هوای پاک ۲۹ دیماه ۱۳۹۷ بومی سازی این تکنولوژی و اجرای آن برای نخستین بار در کشور رونمایی گردید.
ضایعات نفتی سبب آلودگی خاک، آب و هوا به صورت همزمان می شود
واعظی فر با اشاره به این که الان حدود ۲۰۰۰ تن از این لجن های نفتی در پالایشگاه دپو شده است، می افزاید: این خاک های آلوده به نفت منشأ آلودگی و حاوی مواد خطرناک و سمی است که با بارندگی درون خاک نفوذ کرده و به منابع آب زیرزمینی نشت می کند و در صورت نشتی امکان دارد آب های زیر زمینی منطقه را آلوده کند؛ همینطور مواد آلی ارگانیک نفتی موجود در آن، بر اثر تابش خورشید تبخیر می شود و منجر به آلودگی هوای منطقه می شود و در واقع وجود این ضایعات نفتی سبب آلودگی خاک، آب و هوا به صورت همزمان می شود.
وی می افزاید: پالایشگاه باتوجه به تحقیقات انجام شده، برای پاکسازی این مواد به ما درخواست داد و قراردادی بستیم و بدین جهت با سیمان اردستان هم رایزنی کردیم و قرار شد این خاک های آلوده نفتی در آنجا طی این فناوری به سیمان تبدیل گردد که متأسفانه کارشکنی ها آغاز شد.
عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور استان اصفهان می گوید: مدیرکل فعلی محیط زیست اصفهان به رغم صدور مجوز اجرای صنعتی طرح به علل غیر منطقی با اجرای این طرح مخالفت کرده و به مسؤلان پالایشگاه گفته بودند اصلاً چه ضرورتی دارد که این خاک های نفتی در این فرآیند برود و چرا دانشگاه به این مسئله ورود پیدا کرده است؟ از اداره کل درخواست کردیم که اگر این تکنولوژی را قبول ندارند، از سازمان محیط زیست کشور استعلام کنید تا متخصصان و کارشناسان دفتر آب و خاک نظر دهند. بعد از مدت ها پیگیری، اداره کل محیط زیست استان اصفهان طی نامه مبحث را از سازمان محیط زیست کشور استعلام کردند و در نهایت سازمان محیط زیست کشور خواست تا طرح را عرضه نماییم، به همراه تیم پژوهشی به تهران رفتیم و همه مستندات و دفاعیات را در حضور معاون سازمان در جلسه حضوری در تاریخ ۲۲ خرداد ۹۸ عرضه کردیم. گفتند کتباً نتیجه را اعلام می کنند. در نهایت سازمان محیط زیست کشور طی نامه ای با اجرای طرح در مقیاس صنعتی موافقت نمود.
واعظی فر اضافه می کند: موافقت اجرای طرح را از سازمان محیط زیست کشور گرفتیم اما دومرتبه در اصفهان کارشکنی کردند که چرا اصلاً دانشگاه به پاکسازی لجن های نفتی ورود کرده است و شرکتهای خصوصی باید این کار را انجام دهند؛ درحالیکه مالک معنوی این فناوری در کشور یک عضو هیأت علمی است و سال ها عمر پژوهشی خویش را برای بومی سازی آن در کشور صرف کرده است و تا کنون با موفقیت یک هزار تن خاک آلوده نفتی را در سیمان اردستان امحا کرده و برای آن تاییدیه گرفته است، آیا یک شرکت خصوصی باید این کار انجام دهند؟
بومی سازی فناوری که بی نتیجه ماند
این استاد دانشگاه می گوید: در نهایت پالایشگاه یکطرفه و غیرقانونی قراردادمان را فسخ کرد، قراردادی که برای امحا ۲ تن لجن و خاک نفتی در سیمان اردستان بسته بودیم و من روی این قرارداد متحمل ضرر و زیان شدم چونکه با شرکت پیمانکار حمل و نقل و سیمان اردستان قرارداد بسته بودم. وقتی دلیل فسخ قرارداد را از پالایشگاه جویا شدیم گفتند که اداره کل حفاظت محیط زیست گفته با این ها کار نکنید و قراردادتان را فسخ کنید.
وی با اشاره به این که مبحث را از راه بازرسی استانداری پیگیری کرده است، اضافه می کند: پالایشگاه در پاسخ به بازرسی استانداری کتبی پاسخ داد که از طرح راضی بودند اما فقط اداره کل محیط زیست مخالف است. وقتی مشکل ما به معاون استاندار ارجاع شد بدون هیچ واکنشی گفتند این تصمیمی است که گرفته شده است و متأسفانه حالا ۲ هزار تن لجن نفتی رها است و یکی از معضلات محیط زیستی استان اصفهان را به علل نامعلوم مسکوت کردند.
عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور استان اصفهان می گویدگوید: این فناوری قرار بود برای پاکسازی چاله سیاه در پناهگاه حیات وحش قمیشلو بومی سازی و اجرا شود و همه منطقه را می خواستیم پاکسازی نماییم که طرح را متوقف کردند؛ همینطور پروژه تحقیقاتی برای منابع آب زیرزمینی و چاه های بختیار دشت تعریف کرده بودیم که با کارشکنی های اداره کل حفاظت محیط زیست ارتباط ما با پالایشگاه اصفهان را کامل حذف کردند. در صورتیکه پالایشگاه از سال ۱۳۹۵ طی مکاتباتی درخواست کرده بود که برای حل معضل ورود کنید.
در همین راستا رئیس حفاظت محیط زیست شرکت پالایش نفت اصفهان درباره طرح پژوهشی استفاده از خاک های آلوده به مواد نفتی بعنوان خوراک کارخانه سیمان و علت توقف طرح، اظهار می کند: این طرح عالی است و پالایشگاه موافق بود چونکه الان در سیمان مرودشت، بهبهان و قزوین از خاک آغشته به مواد نفتی استفاده می نمایند. ما هم حاضر به همکاری بودیم چونکه آلایندگی از پالایشگاه پاک می شد و با وجود این که مدیرکل سابق محیط زیست اصفهان و رئیس HSE موافق بودند اما اداره کل حفاظت محیط زیست استان، مجوز نداده و گفتند دانشگاه پیام نور فقط می تواند کار پژوهشی انجام دهد و نمی تواند انتقال خاک ها را انجام دهد. مدیرکل فعلی محیط زیست مخالفت کرد و اظهار داشت که فقط باید از سیستم سامانه پسماند کشوری، شرکت ها و صنایعی که ثبت شده اند، این ها را انتقال دهید و مجوز به طرح مورد اشاره ندادند. ما هم مجبور به فسخ قرارداد با مجری پروژه دانشگاه پیام نور شدیم.
غلامرضا رجبی در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلان اینکه سیمان اردستان هم حاضر به عقد قرارداد مستقیم با پالایشگاه نیست، اضافه می کند: الان ۲ هزار تن ضایعات و لجن های نفتی هم داخل پالایشگاه نگهداری می شود که از پنج سال پیش تابحال جمع آوری شده و الان برای پاکسازی آن با شرکتی درحال عقد قرارداد هستیم که تا در مدت ۵ ماه آلایندگی خاک ها را رفع کند.
شرکت پخش فرآورده های نفتی زیر بار معضل خاک های آلوده نمی رود
وی خاطرنشان می کند: از دهه ۶۰ و در دوره جنگ ایران و عراق پالایشگاه های آبادان و سایر پالایشگاه ها به سبب بمباران از سرویس دهی خارج بودند، پالایشگاه اصفهان باید حجم عظیمی از بنزین کشور را تأمین می کرد. در فرایند تولید بنزین همواره ۳۰ مازوت یا نفت کوره تولید می شود و این ماده باید در مخازن دارای جکت استیم یا تجهیزات بخار نگهداری شود که بi صورت قیر باشد. در آن شرایط بحران مخزنی برای نگهداری نبود بدین جهت تصمیم گرفتند حوضچه های عظیمی را در منطقه حفاظت شده قمیشلو ایجاد کنند و مازوت را آنجا تخلیه کنند که نور آفتاب بود و مازوت ها سفت نمی شد. همه این مازوت ها را مدتی بعد متروی تهران و یک شرکت فرانسوی خریداری کرد و برد. فقط یک حوضچه همچنان باقی مانده که ته مانده آنرا تیغ زدند و مقداری از آن با خاک مخلوط شده است که حدود ۲۰۰ هزار تن (۱۳۰ هزار مترمکعب) خاک آغشته به مازوت است.
رجبی می افزاید: شرکت پالایش نفت اصفهان تنها تولید کننده بوده و تخلیه این مازوت ها در دهه ۶۰ توسط این شرکت انجام نشده و با شرکت پخش فرآورده های نفتی است. در جلساتی که با وزارت نفت و سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره چاله سیاه داشتیم به این نتیجه رسیدم که ما و شرکت پخش فرآورده های نفتی به صورت پنجاه- پنجاه بودجه ای برای پاکسازی و حل معضل منطقه قمیشلو هزینه نماییم. اما حالا شرکت پخش فرآورده های نفتی که دولتی است، زیر بار نمی رود.
رئیس حفاظت محیط زیست شرکت پالایش نفت اصفهان با اعلان اینکه این شرکت تابحال اقداماتی برای حل معضل چاله سیاه با دانشگاه ها، مراکز علمی کشور و پژوهشگاه صنعت نفت داشته است، خاطرنشان می کند: مطابق قانون حفاظت از خاک هر شرکتی که خاکی را آلوده کند حق انتقال و جابه جایی آن خاک را ندارد و باید همانجا آلودگی را رفع کند مگر این که مقدار خاک آلوده کم باشد که میتوان برای امحا به سایت های پسماندهای ویژه منتقل کرد. بدین جهت روش لندفارمینگ را یک شرکت دانش بنیان برای پاکسازی خاک های آلوده به مواد نفتی قمیشلو عرضه کرده که در مدت پنج سال خاک را احیا و حتی قابل کشت می کند. هزینه آن بالغ بر ۲۰ میلیارد تومان است ما حاضر به هزینه ۱۰ میلیارد تومان هستیم اما شرکت پخش زیر بار ۱۰ میلیارد تومان دیگر نمی رود.
داد پالایشگاه از عوارض آلایندگی
رجبی احتمال نشت آلودگی مازوت به منابع آب زیرزمینی را رد می کند و می گوید: مازوت حالت ویسکوزیته (گرانروی- لزجت) دارد که محال امکان دارد در خاک نفوذ کند. برخی افراد محلی الان هم از روی زمین مازوت را جمع می کنند و می فروشند.
وی با اشاره به این که شرکت پالایش نفت اصفهان در چارچوب طرح «مپسا» با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان و شریف قرارداد بسته تا بتواند در فهرست صنایع سبز قرار گیرد، می گوید: برای این امر پنج میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده و با وجود این که پالایشگاه اصفهان تابحال اقداما ت و پروژه های میلیاردی بسیاری در زمینه کاهش آلایندگی و حفظ محیط زیست داشته اما سالانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد تومان هم بابت یک درصد عوارض آلایندگی پرداخت می کند در صورتیکه اداره کل محیط زیست به جای ۳۰۰ میلیارد تومان می توانست کمی تخفیف دهد تا این پول صرف راه اندازی پروژه های زیست محیطی پالایشگاه همچون مدیریت پسماند، کاهش هدررفت آب و اقدامات در زمینه کاهش آلودگی هوا شود.
پیگیری خبرنگار مهر از اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان درباره علت پافشاری بر توقف طرح پژوهشی برای پاکسازی خاک های آلوده به مواد نفتی در چاله سیاه و پالایشگاه اصفهان بی نتیجه ماند. اما معضل ۴۰ ساله چاله سیاه و نابودی خاک، آب و هوا با سکوت و تصمیمات سلیقه ای قابل جبران نیست.
منبع: persianrose.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب