گزارش پرشین رز؛
ریزگردها قاتلان خاموش
پرشین رز: گرد و خاک در خوزستان به سن 20 سالگی نزدیک شده و در دو دهه اخیر ریزگردها قاتل خاموشی شده اند که جان تعدادی از شهروندان را گرفته و سونامی بیماریهای تنفسی را در این استان تقویت کرده است.
خبرگزاری مهر؛ گروه استانها - کوثر کریمی: بروز پدیده گرد و خاک در خوزستان از سال ۱۳۸۲ شروع شد و اوایل از آن بعنوان «مهمان ناخوانده» یاد می شد ولی حالا که این پدیده پا به سن ۲۰ سالگی گذاشته به پدیده ای غالب با منشأ تالاب های بین النهرین تبدیل گشته است.
خشکسالی در ادامه شدت گرفت و خشک شدن بخش عمده ای از تالاب های خوزستان خصوصاً هورالعظیم و شادگان موجب شد تا هر دو تالاب بعنوان یکی از کانون های اصلی گرد و غبار در کنار بیابان ها و شنزارهای استان ایفای نقش کنند.
هرچند مسئولان محیط زیست کشور توپ ۷۰ درصد تقصیر را در زمین عراق انداختند ولی برای ۳۰ درصد باقیمانده نیز اقدامات مختلفی را شروع کردند و مجلس نیز اعتباراتی را بعنوان بودجه مهار ریزگردها مصوب کرد؛ البته در سال ۹۲ نمایندگان خوزستان در اعتراض به کمبود این بودجه استعفا دادند.
توقف طرح های انتقال آب و سدسازی های بی رویه یکی از اصلی ترین راهکارهای مقابله با بحران گرد و خاک در خوزستان عنوان شد و فعالان محیط زیستی بسیاری نیز نسبت به مالچ پاشی نفتی که موجب از بین رفتن گیاهان موجود در ماسه زارها و همین طور نابودی تنوع زیستی شده بود، اعتراض کردند.
به تدریج غلظت گرد و غبار افزوده شده و سازمان بهداشت جهانی از «اهواز» بعنوان یکی از آلوده ترین شهرهای جهان نام برد؛ برخی سال ها مراجعه بیش از ۲۰ هزار بیمار به دلیل تنگی نفس به بیمارستان ها و مراکز درمانی در سیستم آماری علوم پزشکی به ثبت رسید.
در تازه ترین اخبار نیز «عباس شاهسونی» رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت آمار ۷۰۳ نفری مرگ زودرس منتسب به ذرات معلق ۲.۵ میکرون در اهواز را اعلام نموده و آگاهی داده که ۱۷ درصد مرگ های قلبی، ۱۹ درصد سکته های مغزی و ۱۷ درصد سرطان های ریه مربوط به ذرات معلق با اندازه ۲.۵ میکرون بوده است.
قطعاً این بحران موجب تضعیف سیستم ریوی شهروندان شده و بروز انواع حساسیت های تنفسی و بیماری های آلرژی زا را برای آنها به دنبال داشته است؛ عطسه، سرفه، سردرد و سرخی چشم همچون علایم شهروندان پس از بروز پدیده گرد و خاک بوده است.
از ابتدای بروز این بحران تعطیلی ادارات، مدارس (حتی موجب کاهش روزهای سال تحصیلی دانش آموزان خوزستانی می شد) و از حرکت ایستادن چرخ اقتصاد ملی در این استان صورت گرفته است و ۲۳ بهمن سال ۹۵ بروز پدیده گرد و خاک شدید به قطع برق، آب و حتی تلفن منتهی شد؛ مسئولان ملی برای حل این بحران به دنبال چاره اندیشی بودند و در رأس آنها مقام معظم رهبری خواهان رسیدگی هرچه سریع تر به مردم خوزستان شد.
بروز پدیده گرد و غبار موجب تصادفات رانندگی، بیماری شهروندان، لطمه اقتصادی و معیشتی به کارفرمایان و کارگران و مهاجرت مردم خصوصاً نخبگان در زمینه های مختلف شده است.
افزایش گرد و خاک در خوزستان
نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار می کند: مؤلفه هایی که در ایجاد پدیده گرد و خاک بصورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیر دارد، مشخص است و مطالعات کارشناسان، تحقیقات علمی، تجارب و شواهد عینی نیز دلیلهای به وجود آمدن این پدیده را بر همگان آشکار و ادامه آنرا اثبات نموده است.
سید کریم حسینی ضمن اشاره به این که مطالبات مردمی جدی در این حوزه وجود دارد و باید اقدامات فوری صورت گیرد، ادامه می دهد: در کشور و خصوصاً خوزستان و دیگر استانهای درگیر با این پدیده دو منشأ کانون های خارجی و داخلی تعیین شده و با عنایت به وضعیت یک ماه گذشته در خوزستان، انجام اقدامات لازم برای مقابله با کانون های با منشأ خارجی و کنترل و از بین بردن آنها ضرورت دارد.
وی با تاکید بر این که اقدامات مقابله با ریزگردها باید نتیجه ای ملموس داشته باشد، یادآور می شود: منشأ خارجی ریزگردها چون در کشورهای خارجی است باید برای حل آن یک کارگروه و کمیسیون ویژه تشکیل گردد و با استفاده از روابط بین الملل و ارتباطات بین کشورها کار خودرا شروع کند تا بتوان اقدامات لازم و فوری را انجام داد.
نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس بیان می کند: تکرار این پدیده در ایام اخیر نیز تشدید شده و درباب کانون های خارجی باید با کشورهای همجوار ارتباط لازم را گرفته و مذاکره نماییم چون پدیده ریزگردها در همه حوزه ها همچون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، اشتغال، مهاجرت، سرمایه گذاری و در رأس آنها بر سلامت شهروندان تأثیر منفی دارد.
حسینی تاکید می کند: امروزه تامین حق آبه کشاورزی با این پدیده ارتباط مستقیم دارد و اگر زراعت مردم در اراضی وسیع کشاورزی با مشکل مواجه شود، همین اراضی به منشأ گرد و غبار تبدیل می شوند؛ یکی از مناطق مهم مورد مطالبه جدی مردم و کارشناسان تامین حق آبه تالاب های استان خصوصاً هورالعظیم است؛ اگر حق آبه این تالاب تامین نشود، بطور قطع خشک شدن آن خسارت و لطمه های مختلفی دارد و در عین حال موجب نقش آفرینی منفی در حوزه تشدید گرد و خاک می شود.
وی اضافه می کند: هرچند کانون های داخلی توسط کارشناسان امر و دستگاههای مربوطه مشخص شده ولی در شرق، شمال شرق و جنوب شرق اهواز نیازمند اقدامات گسترده تری هستیم؛ چون اقدامات انجام شده در این مناطق برای تثبیت کانون های ریزگرد یا کافی نبوده و یا رها شده و نیازمند تامین اعتبارات لازم از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگلها و مراتع کشور است.
نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس ضمن اشاره به لزوم برون سپاری کارها به دست مردم می گوید: کشاورزان بومی زیادی در خوزستان وجود دارد که از زمان های گذشته آب برای زراعت آنها تامین می شد و در اراضی خود به شکل تالاب و مرتب کشت و کار می کردند که کار فعلی را (مدیریت ریزگردها) با هدایت و الگوسازی وزارت جهاد به همین مردم سپرده شود.
حسینی انتقاد می کند: در ایام اخیر زمزمه هایی درباب سدسازی در سرشاخه های رودخانه های خوزستان به گوش می رسد، شروع اجرای سدسازی بالای سدهای دز، کرخه و مارون دو بطور قطع موجب تقویت روزهای دارای ریزگردهای خوزستان و دیگر استانهای همجوار می شود.
خوزستان در حسرت هوای سالم
مدیرکل محیط زیست خوزستان در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار می کند: در سال ۹۲ شهر اهواز چهار روز هوای پاک، ۱۷۶ روز قابل قبول، ۱۱۷ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۳۵ روز ناسالم، هشت روز بسیار ناسالم و ۱۳ روز خطرناک داشته است؛ این آمار در سال ۹۳ نیز ۱۷ روز هوای پاک، ۲۶۱ روز قابل قبول، ۵۲ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۱۱ روز ناسالم، ۶ روز بسیار ناسالم و ۱۲ روز خطرناک بود.
محمدجواد اشرفی ادامه می دهد: در سال ۹۴ تعداد ۱۲ روز هوای پاک، ۲۰۹ روز قابل قبول، ۹۸ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۲۸ روز ناسالم، چهار روز بسیار ناسالم و ۱۳ روز خطرناک داشتیم؛ این آمار در سال ۹۵ نیز چهار روز هوای پاک، ۱۲۷ روز قابل قبول، ۱۶۴ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۵۵ روز ناسالم، دو روز بسیار ناسالم و ۱۴ روز خطرناک بوده است.
وی بیان می کند: در سال ۹۶ تعداد چهار روز هوای پاک، ۲۳۱ روز قابل قبول، ۸۸ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۲۰ روز ناسالم، هفت روز بسیار ناسالم و ۱۵ روز خطرناک داشتیم؛ همین طور در سال ۹۷ این آمار ۱۷ روز هوای پاک، ۲۲۵ روز قابل قبول، ۹۷ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۱۶ روز ناسالم، دو روز بسیار ناسالم و هشت روز خطرناک بوده است.
مدیرکل محیط زیست خوزستان خبر می دهد: در سال ۹۸ تعداد ۱۵ روز هوای پاک، ۳۰۴ روز قابل قبول، ۳۹ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۶ روز ناسالم، یک روز بسیار ناسالم و صفر روز خطرناک داشتیم؛ این آمار در سال ۹۹ نیز ۱۹ روز هوای پاک، ۲۸۹ روز قابل قبول، ۵۲ روز ناسالم برای گروههای حساس، چهار روز ناسالم، دو روز بسیار ناسالم و صفر روز خطرناک بوده است.
اشرفی ادامه می دهد: در سال ۱۴۰۰ نیز تا اواخر اسفند ماه نیز هفت روز هوای پاک، ۲۴۴ روز قابل قبول، ۵۶ روز ناسالم برای گروههای حساس، هفت روز ناسالم، چهار روز بسیار ناسالم و سه روز خطرناک داشتیم.
وی تاکید می کند: تامین حق آبه تالاب ها، مدیریت چرای دام ها، رعایت الگوی کشت و تمرکز بر کشت متناسب با شرایط موجود (باعث تشدید پدیده ریزگردها نشود) و همین طور مرطوب سازی و بوته کاری کانون های ریزگرد همچون پیشنهادات برای مبارزه با این پدیده در خوزستان است.
«اهواز» بزرگترین و فعال ترین کانون گرد و غبار
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار می کند: این استان دارای ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مساحت است که از این سطح ۴.۹ میلیون هکتار آن از عرصه های ملی محسوب می شوند؛ بدین سبب از مجموعه عرصه های منابع طبیعی نزدیک به یک میلیون و ۲۵۰ هزار هکتار عرصه های بیابانی و از این محدوده ۳۴۳ هزار و ۱۵۲ هکتار کانون های تولید کننده گرد و غبار است.
سید محمدتقی سجادی ضمن اشاره به این که طبق مطالعات انجام شده این کانون ها در هفت نقطه از استان پراکنده هستند، ادامه می دهد: کانون شماره یک جنوب هورالعظیم ۵۰ هزار هکتار، کانون شماره دو در شمال خرمشهر ۲۸ هزار و ۱۸۴ هکتار، کانون شماره سه شرق اهواز ۱۵ هزار و ۶۲۰ هکتار، کانون شماره چهار در جنوب و جنوب شرق اهواز ۱۱۲ هزار و ۳۸۵ هکتار، کانون شماره پنج بندر امام تا امیدیه ۸۶ هزار و ۱۴۷ هکتار، کانون شماره ۶ در ماهشهر و هندیجان ۳۱ هزار و ۹۸۰ هکتار و کانون شماره هفت در شرق هندیجان ۱۸ هزار و ۸۳۶ هکتار است.
وی ضمن اشاره به این که بزرگترین و فعال ترین کانون گرد و غبار کانون شماره چهار در جنوب و جنوب شرق اهواز با یک ۱۱۲ هزار هکتار مساحت است، عنوان می کند: مجموعه عملیاتی که از سال ۹۵ در این کانون ها اجرا شده شامل مدیریت چرا و قرق، مرطوب سازی، مدیریت رواناب، آبشویی، نهال کاری و غنی سازی بوده است؛ بخش هایی از این پروژه ها متناسب با اعتبارات تخصیص یافته اجرا و طبق مصوبات انجام شده است؛ در حقیقت سه هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان پیش بینی اعتبار بوده که برای اجرای تعهدات مندرج در مطالعات انجام شده تنها در این سال ها ۳۰۶ میلیارد تومان اختصاص یافته است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان خبر می دهد: از پروژه های مذکور در زمینه مدیریت چرا و قرق حدود ۱۸۶ هزار هکتار اجرا شده که معادل ۱۰۱ درصد تعهدات پیش بینی شده و برای مرطوب سازی به علت خشکسالی تا حالا اقداماتی صورت نگرفته است؛ همین طور درباب مدیریت رواناب ۶۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشتیم و در اجرای آبشویی نیز به علت محدودیت منابع آب اقدامی صورت نگرفته است.
سجادی یادآور می شود: در زمینه نهال کاری که نزدیک به ۲۴ هزار و ۸۰۰ هکتار است که عمدتا در کانون های سه و چهار نهال کاری صورت گرفته که معادل ۳۲ درصد پیش بینی انجام شده در طرح است؛ همین طور در زمینه بوته کاری هم فقط در حد یک درصد به علت محدودیت منابع اقدامات صورت گرفته و در سایر موارد نیز هنوز اقدام خاصی صورت نگرفت.
وی اضافه می کند: در مجموع کمتر از ۳۵ درصد تعهدات پیش بینی شده اجرا شده و اگر قرار باشد که پروژه های پیش بینی شده در مطالعات مصوب را کامل نماییم به یک بازده زمانی ۴ تا ۵ ساله نیاز است که دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یابد تا این عناوینی که طبق مطالعات طرح در کتابچه مطالعات مصوب شده پیش بینی شده را بتوانیم به سرانجام برسانیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان می گوید: یکی دیگر از نکات مهم تامین منابع آبی پایدار برای آبیاری نهال کاری های انجام شده و پروژه های آتی است که یکی از چالش های اجرای پروژه های کانون های گرد و غبار محسوب می شود؛ همین طور برای تکمیل پروژه هایی که بعنوان کانال های فرعی مکمل کانال اصلی پورشریفی تعریف شده باید اعتباراتی اختصاص داده شود.
سجادی می افزاید: باید یک ردیف اعتباری مشخص اختصاص داده شود که در پنج سال آینده تا سقف دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان در قالب این ردیف اعتباری تامین و کار به سرانجام برسد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان بیان می کند: از برنامه هایی که برای بهبود وضعیت در آینده پیش بینی شده استفاده از مشارکت مردم در حفظ و حراست از نهال کاری ها و سایر پروژه های اجرا شده در کانون های گرد و غبار است که در قالب طرح های مصوب ماده سه قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع است تا مشارکت مردم در حفظ و حراست از پروژه های اجرا شده در کانون های گرد و غبار و داشته باشیم.
«تأمین آب» کلید واژه مبارزه با ریزگرد
یک فعال محیط زیست خوزستانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر می گوید: کانون های ریزگرد داخلی خوزستان شامل تالاب ها و آبگیرهای خشک شده هستند، آبگیرهای فصلی در زمان بارندگی پرآب شده و اکوسیستم متفاوتی نسبت به تالاب ها دارند و در تابستان با وجود کم آبی و خشک شدن اما دارای رطوبت لازم هستند و اگر آب به آبگیرهای فصلی نرسد به کانون ریزگرد تبدیل می شوند.
کرامت حافظی ادامه می دهد: تنها راه حل مقابله با ریزگردها تامین آب است نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر؛ برای اینکه از سیل ۹۸ تا سال قبل به علت این که کانون های ریزگرد در خوزستان رطوبت لازم را داشتند، ریزگردی در استان رخ نداد و این امر نیز در عراق نیز صدق می کند که از تالاب ها و آبگیرهای خشک شده کانون ریزگردی برای آنان به وجود آمده است.
او ضمن اشاره به این که پس تنها درمان این درد آب است، گلایه می کند: اما نسخه ای که در خوزستان پیچیده شده فقط مالچ پاشی شنزارها و کاشت درختان مهاجم غیربومی کهور آمریکایی بود؛ این در شرایطی است که شنزارهای خوزستان اصلاً کانون ریزگرد نیستند و جنس ریزگرد شن و ماسه سنگین وزن نیست و از اساس مالچ پاشی اقدامی غلط و بیهوده با بودجه مبارزه با ریزگرد بوده که مسئولان باید نسبت به این اتلاف بیت المال در محاکم قضائی پاسخگو باشند.
فعال محیط زیست خوزستانی ضمن اشاره به کاشت درخت غیربومی کهور آمریکایی در استان می گوید: اینگونه علاوه بر این که گونه مهاجم و مضر برای طبیعت بوده نسبت به سرما حدود صفر درجه که گاهی در خوزستان وجود دارد به شدت لطمه پذیر و هنگام آتش سوزی که امری عادی در مناطق گرمسیر است به شدت لطمه پذیر است؛ اینگونه توان احیا ندارد و نسخه ای کاملاً غلط برای خوزستان است که در این راستا گیاهان باارزش بومی فراوان دارد و گزینه های بهتر برای کاشت و ترویج هستند.
حافظی یادآور می شود: موضوع دیگر نابودی تالاب های خوزستان از نظر تامین نشدن حق آبه زیستی یا دست اندازی های صنعت نفت است؛ بطورمثال تالاب بامدژ هیچ حق آبه زیستی ندارد و بطور کامل نابود شده و تالاب هایی مانند هورالعظیم از بهار سال قبل هیچ حق آبه ای را دریافت نمودند.
وی بیان می کند: در حالیکه در تابستان گذشته آب رها گردید اما با وجود ممنوعیت کشت برنج کل آب رهاسازی شده به نام هورالعظیم به کام برنج کاری شد؛ تامین حق آبه زیستی با مشکل بزرگ تری نیز روبه رو شده که به سیاست های غلط وزارت نیرو برای ساخت حدود ۳۰ سد در بالادست کرخه در استانهای همدان، کرمانشاه، لرستان، ایلام و همین طور سیاست انتقال آب کارون که در ایام آغازین سال ۱۴۰۱ در سکوت خبری شاهد پمپاژ هفتمین سرشاخه انتقالی کارون (کوهرنگ سوم) به فلات مرکزی هستیم، بر می گردد.
این فعال محیط زیست خوزستانی انتقاد می کند: علاوه بر این مصائب آبی برای خوزستان، اکتشاف نفت در هورالعظیم با جاده سازی ها و گسترش چاه ها بدون اصول و ضابطه با شدت توسط شرکت های ایرانی با همان روش غلط شرکت های چینی ادامه دارد؛ این مسئله سبب شده تا هورالعظیم با شدت درحال نابودی قرار گیرد و بخش های وسیعی از این تالاب خشک شود؛ البته علاوه بر آن اکتشاف نفت در تالاب شادگان شروع شده و این تالاب نیز در معرض نابودی نفتی قرار گرفته است.
حافظی خبر می دهد: سد مارون دو در بالادست نیز در مرحله ساخت قرار دارد که این فاجعه ای بزرگ برای تالاب شادگان است؛ همین طور صنایع آب بَر چه در فلات مرکزی که به غلط آنجا گسترش یافته اند و متکی به آب رودخانه ها همچون رودهای خوزستان هستند و این در شرایطی است که صنایع آب بَر باید از دریا آب دریافت نمایند.
وی گلایه می کند: مطلب دیگر اجرائی نشدن قانون صیانت از تالاب هاست که تامین حق آبه زیستی تالاب ها مقدم بر مصارف صنعتی و کشاورزی دانسته شده اما هیچ وقت این امر اجرا نمی شود؛ در سالهای تنش آبی تامین آب برای تالاب ها باید مقدم بر کشاورزی و صنعت باشد و برای آبگیرهای فصلی نیز باید حق آبه ای در نظر گرفته شود که متأسفانه این امر به هیچ وجه دیده نشد.
این فعال محیط زیست خوزستانی می گوید: گسترش فراوان صنعت و کشاورزی در بالادست خوزستان و اهتمام شدید وزارت نیرو به افزایش انتقال آب ها، آبی را برای خوزستان باقی نمی گذارد؛ سیاست های غلط ویرانگر مافیای آب چنان بر وزارت نیرو و شورایعالی آب سیطره دارد که آینده خوزستان و کشور تیره و تار است.
حافظی تصریح می کند: در حالیکه خوزستان فقط با رودهای جاری معنا دارد و با تغییرات اقلیمی شدید و افزایش گرمایش جهانی که موجب کاهش طبیعی آورد آب شده این همه اصرار به انتقال آب ها و سدسازی در بالادست رودهای خوزستان معنا و مفهومی ندارد.
به گزارش پرشین رز به نقل از مهر، تغییر الگوی کشت با تضمین خرید محصولات از کشاورزان، توقف راه اندازی صنایع آب بَر در استانهای کویری و انتقال صنایع موجود به استانهای دارای ظرفیت آب های آزاد، ساخت بیمارستان تخصصی تنفسی در خوزستان از راهکارهای حل معضل گرد و خاک در خوزستان به حساب می آید.
همچنین طبق تحقیقات و گفته های صاحب نظران نیز توسعه درختکاری با استفاده از گونه های بومی، صیانت از بیابان زدایی های انجام شده فعلی، ایجاد بسته های تشویقی برای نیروی انسانی استان خوزستان بمنظور کاهش مهاجرت و افزایش ماندگاری و تامین حق آبه تالاب های خوزستان و توقف طرح های انتقال آب و پروژه های سدسازی به علت منسوخ شدن این طرح ها در دنیا دیگر راهکارهای پیشنهادی برای رفع اشکال ریزگردها در خوزستان هستند.
منبع: persianrose.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب